Fatale vrouw is niet dodelijk genoeg

De zinderend hete Zuidspaanse stad Sevilla is het decor voor het verhaal over de onweerstaanbare Carmen en haar noodlottige liefde voor de naïeve plattelands-militair Don José. Componist Bizet gebruikte voor het verhaal een novelle van Prosper Mérimée uit 1845. Vooral de muziek werd ongekend beroemd. Bij de Carmen die het Nationale Toneel in samenwerking met Stella Den Haag brengt, wordt de muziek live uitgevoerd door twintig musici van het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Die levende muziek verhoogt de pret aanzienlijk, de opera wordt er een professionele productie door. Regisseur Hans van den Boom had als grote wens van Carmen een opera-met-normale-tekst te maken, opdat hij tevens geschikt is voor kinderen.

Familievoorstelling
Het Nationale Toneel presenteert Carmen dus als een familievoorstelling: voor iedereen vanaf negen jaar. Voor de basisschoolleeftijd blijkt deze combinatie van opera en toneel echter te hoog gegrepen. Carmen, haar geliefde Don José, en zijn eigenlijke vriendinnetje worden geacteerd door Anniek Pheifer, Jeroen Spitzenberger en Antoinette Jelgersma. Parallel worden de opera-rollen gezongen door Eva Kroon, Bassem Alkhouri en Estefania Perdomo Nogales. Kinderen snappen dat niet, dat die acteur en zanger samen één personage vormen. Er is vast een goede reden om de identieke karakters verschillende jurken aan te trekken, en om hen niet steeds naast elkaar te laten staan op het podium. Maar die keuze maakt ingewikkeld in de zangeres de actrice te zien en omgekeerd.
Wat kinderen – en veel grote mensen – ook niet begrijpen, is de oudere actrice Antoinette Jelgersma die speelt dat ze het vriendinnetje is van de veel jongere Jeroen Spitzenberger. Jelgersma doet haar best en is mooi zorgelijk, maar omdat ze zo veel ouder is, is ze als geliefde van Spitzenberger niet geloofwaardig. Laatste en niet het minste bezwaar aan deze productie voor kinderen: anderhalf uur onafgebroken stilzitten tijdens het eerste deel levert tijdens de pauze veel jeugdige klachten op.

Kampvuur

Enfin: deze Carmen is dus geen echte familievoorstelling, maar wel geschikt voor iedereen vanaf een jaar of vijftien. Dit gezegd hebbende. De angst vooraf is dat een opera met toneelteksten zal ontaarden in een voorstelling die vlees nog vis is. Die angst is ongegrond. De acteurs zijn sterk, de zangers zijn sterk, het orkest is goed. Aardig is de vondst om de eenzame Carmen in deze omgewerkte versie een mallotig klein zusje te geven, mooi stoer gespeeld door Floor van Berkestijn. En het toneelbeeld is beeldschoon wanneer de groep rond Carmen naar de bergen vlucht, en er midden op het podium zowaar een echt kampvuur brandt.
Waarom zit deze voorstelling er dan toch net naast. Vanwege de anders zo sterke Anniek Pheifer, die nu een veel te lieve Carmen neerzet. Ze is niet scherp, ze is niet hartstochtelijk, ze is niet onvermijdelijk. Zelfs niet gemeen of doortrapt. Ze is niet ‘fataal’, niet dodelijk genoeg. Bovendien ontbreekt de chemie tussen haar en Jeroen Spitzenberger. Een echte miskleun is de scène in de kroeg, waarin operazangeressen en actrices opeens moeten gaan dansen, terwijl geen van hen de techniek van de flamenco machtig is. Daar wordt de voorstelling opeens amateuristisch.

Ondanks al die bezwaren levert Carmen toch een aardige avond theater op. Vanwege het spel: opera’s worden vaak niet goed geacteerd, en dat is met deze Carmen wel het geval. Vanwege de mooie muziek, de fraaie plaatjes en de feestpret waarvoor deze opera per definitie garant staat. Het is alleen niet de topproductie geworden die vooraf was te verwachten.

Carmen is tot en met 4 januari 2009 te zien, alleen in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag. Klik hier voor meer informatie over deze voorstelling.