De vele gezichten van Paul Citroen

Hoewel een tentoonstelling gewijd aan het werk van Paul Citroen (1896-1983) -25 jaar na zijn dood – natuurlijk wel gepast is, is het eigenlijk toeval dat deze nu plaatsvindt in Zwolle. Het was namelijk dankzij een statenlid van de provincie Overijssel, een vriend van de kunstenaar, dat de kale muren van het provinciehuis werden gevuld met in bruikleen genomen werk van Citroen. Deze bruiklenen werden later aangekocht. Van daaruit was het een kleine stap naar de museumcollectie van Museum De Fundatie in Zwolle dat deze en andere werken nu tentoonstelt. Paul Citroen: Tussen Modernisme en Portret geeft een goed beeld van het oeuvre van een veelzijdig kunstenaar die ook publiceerde, tekenonderwijs gaf aan de Haagse kunstacademie en oprichter was van de Nieuwe Kunstschool in Amsterdam.

Paul Citroen, Portret van Albert Mol Syberisch krijt op papier, 197

Paul Citroen studeerde in de jaren twintig van de vorige eeuw onder andere aan het Bauhaus in Weimar, een opleiding voor beeldend kunstenaars, ambachtslieden en architecten. Het Bauhaus richtte zijn pijlen vooral op toegepaste kunst en architectuur. Citroen legde zich echter toe op het portret. Wat dat betreft was hij op het Bauhaus een vreemde eend in de bijt. Ook op stilistisch gebied ging hij altijd zijn eigen weg.

Paul Citroen, Portret van Heinz Aron, olieverf op board, 1922

Mazdaznan
De ontwikkeling van Paul Citroens werk is in de tentoonstelling verbonden aan fases in zijn leven, en soms aan onderwerpen of thema’s uit zijn oeuvre. Vaak werkt dit uitgangspunt goed: de tekeningen van zijn oude Bauhaus-vrienden en de zelfportretten zijn prachtig. De zaal gewijd aan de periode dat Citroen aanhanger was van de Mazdaznan-beweging, een levensovertuiging gericht op volmaaktheid en zelfbeheersing, had geschrapt kunnen worden. Deze stroming heeft maar een kleine rol gespeeld in Citroens leven en in feite hebben de meeste werken in deze zaal een ander onderwerp, namelijk de onbereikbare liefde van de kunstenaar voor zijn medestudente Lotti Weiss. Ook andere thema’s zijn soms wat onlogisch verbonden. Zo is de overgang van de zaal met getekend werk naar die met foto’s wat abrupt. Afgezien daarvan is de tentoonstelling toch zeker de moeite waard.