Mocking the system

De tijden waarin we met zijn allen om acht uur voor de tv ploften omdat we anders de volgende dag op het werk niet mee konden praten bij de koffieautomaat zijn voorbij. Sommigen van ons hebben die tijden überhaupt niet gekend. We streamen en kijken televisieprogramma’s terug. En dat is maar goed ook, want VPRO Wintergasten trok tussen kerst en oud en nieuw in galop aan de tv-kijker voorbij. In aflevering vier zit de Britse kunstenaar Grayson Perry goed opgemaakt en in een roze jurk aan tafel in zijn studio in Noord-Londen. Perry, die naast beeldende kunst ook documentaires maakt, is inmiddels Engelands nationale trots. Dat is niet altijd zo geweest. Zo is keramiek zijn favoriete medium. In de tijd dat hij daarmee begon, werd er neergekeken op “crafty arts”. Zelfs tot vlak voor het winnen van de prestigieuze Turner Prijs in 2003 omschreven critici zijn werk als “just pottery”. Het maakte hem alleen maar fanatieker in zijn missie om, ondanks de tegenwind, vazen en wandtapijten te gebruiken om een plek in de kunstwereld te veroveren. “You can take a pickled shark as art, but you struggle to take a vase as art? That’s interesting to me,” zegt hij grijnzend in VPRO Wintergasten.

Man in a dress

Grayson Perry is goed van de tongriem gesneden. Hij heeft veel te zeggen. Dat doet hij met zijn bulderende lach, welbekende flair en ironie. Zijn  uitspraken volgen elkaar snel op en wisselen af tussen provocatieve opmerkingen, humor en bittere ernst. Het lijkt zo nu en dan alsof presentator Janine Abbring hem niet goed bij weet te houden. Met name aan het begin van de aflevering is geregeld ongemak van haar gezicht af te lezen. Zoals wanneer ze zich hardop afvraagt of de koning zijn gezicht wel in plooi kan houden als Perry in een jurk verschijnt tijdens het besloten felicitatiegesprek dat hij via Zoom zal voeren met koning Willem Alexander ter gelegenheid van het winnen van de Erasmusprijs 2021. Perry liet voor de gelegenheid een oranje jurk maken.
“You mean that guys in dresses are funny?”, barst Grayson Perry uit naar Abbring. Ongemakkelijk kijkt ze hem aan. “No, no, I’m saying that the KING might find this funny”, zegt ze beteuterd. Perry is in zijn nopjes. Het uitdagen van mainstream gedachtegoed is waar hij inmiddels bekend om staat.

Grayson Perry © Richard Ansett

Mocking the system whilst being part of it

Het eerste fragment waar we naar kijken komt uit de documentaire The Mona Lisa Curse uit 2008. Het laat ons zien hoe kunst voor extreem hoge bedragen verkocht wordt. The Picasso Napkin Syndrome noemt Grayson Perry  het, refererend naar het verhaal over Picasso, die een schets op een servet getekend zou hebben en er een exorbitant hoog bedrag voor vroeg. Hieruit blijkt dat de handtekening van een kunstenaar minstens zoveel waard is als het werk zelf. Perry is weleens gevraagd om wat op een menukaart te tekenen. Het werd voor 1000 pond geveild op de liefdadigheidsveiling waar de kunstenaar aan het diner zat. Abbring vraagt hem terecht wat hij daarvan vindt. “It’s nice to do it for charity”, zegt hij. “But when I make my own work, I make it because I want to make it.”

Janine Abbring heeft een dinerbord meegenomen dat gebaseerd is op Perry’s werk uit de late jaren ‘80 dat Sales Pitch heette. Er staan zinnen op als “My success is guaranteed. It’s just a matter of time. True, pottery is not the most glamorous medium through which to become a superstar but that’s the beautiful irony of it and so British.”  In het midden staat 100% art.
“So you’re mocking the system and on the other hand you’re part of it”, stelt Abbring, die eindelijk grip op het gesprek begint te krijgen.
“Yeah. That’s exactly where I want to be”, zegt Perry.
“Are you calling yourself a hypocrite?”
“ Yeah totally. On Twitter it’s now the worst crime you can possibly commit. To be a hypocrite. On the meanwhile, there’s genocide going on. Everybody is a hypocrite. Get over it.” Een bulderende lach.

Won’t you be my neighbour?

Op naar het volgende fragment, uit de documentaire Won’t You Be My Neighbour?, over Fred Rogers, een bekende televisiepresentator uit de jaren zestig. Rogers bedacht en presenteerde het kinderprogramma Mister Rogers’ Neighborhood. Om onbekende redenen is de “disclaimer” van Janine Abbring, waarin ze waarschuwt dat het vooral NIET over een christelijke kindermisbruiker gaat, in de aflevering gebleven. Het is nogal ongepast. Perry’s ironische toon heeft plaats gemaakt voor iets anders.
“I’ve never watched a program that made me cry more”, zegt hij over de documentaire, die hij recentelijk zag. Perry is niet opgegroeid met Mister Rogers’ Neighborhood.  Fred Rogers is  de kindervriend die hij in zijn jeugd gemist heeft. Zelf groeide Grayson op naast een “sleeping dragon” van een stiefvader, die al dan niet door aanmoediging van Graysons moeder flink agressief kon worden. “When I was a child I was numb. And now that I’m old and had a lot of therapy they [my emotions] are all pretty high. So yeah I laugh very easy and I also cry very easy.” Hier is Janine Abbring volledig terug. “Heeft een artiest het niet nodig om getergd te zijn en zonder therapie door het leven te gaan?”, vraagt ze.
“No”,  zegt de kunstenaar.  “I always describe therapy as someone cleaning up your tool shed. They leave the tools behind.”

VPRO Wintergasten

Als de bokkige kijker zich al gestoord had aan de wat ongemakkelijke houding of de paar ongepaste opmerkingen van Janine Abbring aan het begin van deze aflevering, is zij dat sowieso halverwege de uitzending vergeten. Abbring geeft Perry de ruimte om zich kwetsbaar uit te drukken en stelt hier en daar een kritische vraag. Ze zorgt voor een interessant en gebalanceerd gesprek waarin de vele kanten van multitalent Grayson Perry belicht worden. Het goede oude VPRO Wintergasten-schip is vorig jaar onder kundig presentatiewerk de thuishaven binnengevaren. Hopelijk dit jaar weer.