Lachen in museum het Rembrandthuis

Van 7 tot en met 29 juni 2008 is in het voormalige atelier van Rembrandt in museum het Rembrandthuis een kleine tentoonstelling te bezichtigen. Aan de hand van gerelateerde werken van Rembrandtleerlingen Jan Lievens en Isack Jouderville, evenals uitvoerige documentatie, wordt het recent opgedoken werk ‘De lachende Rembrandt’ gepresenteerd. Het schilderijtje dat het middelpunt van deze presentatie vormt, toont een jonge Rembrandt die tijdens een gulle lach zijn hoofd speels naar achter gooit en ondeugend zijn ogen tot spleetjes samenknijpt. Uiterst overtuigend heeft Rembrandt in het werkje de vluchtigheid van een spontane lach weten te vereeuwigen.

De lachende Rembrandt is nog tot eind juni te zien in het Rembrandthuis.

De bescheiden tentoonstelling is tot stand gekomen in samenwerking met het Rembrandt Research Project. Dit project heeft tot doel alle authentieke schilderijen van Rembrandt in kaart te brengen. In een door Ernst van de Wetering, directeur van het Rembrandt Research Project, geschreven artikel ‘Rembrandt Laughing, ca.1628 – A painting surfaces’, dat verschijnt in de Kroniek van het Rembrandthuis van deze maand en eveneens te downloaden is op de site van het Rembrandt Research Project. Deze aspecten vormden de leidraad voor de tentoonstelling. 

De grote vraag die bij iedereen brandde was dan uiteraard; is het er één of is het er niet één; een echte Rembrandt. Verschillende categorieën van argumenten moesten voor eigenhandigheid gaan spreken; het monogram, de koperplaat, de aanwezigheid van een overgeschilderd historiestukje onder het nieuw ontdekte schilderij, het uitgebeelde thema van een lachende man in het oeuvre van Rembrandt en de aan te wijzen stilistische kenmerken. Eén van de meest charmante argumenten, die doen vermoeden dat het hier om een echte Rembrandt gaat, is dat het onderwerp van het schilderij, een lachende tronie, prachtig past in een serie van dergelijke werken van de jonge Rembrandt. Vrijwel iedereen kent de etsjes die Rembrandt rond 1630 maakte en waarin hij zichzelf als pruilende man, al schreeuwend, verbaasd kijkend én lachend neerzette. Rembrandt oefende in deze stukjes de verschillende gezichtsuitdrukkingen (affecten) zoals deze ook in allerlei historiestukken toegepast konden worden. Liefhebbers kochten dergelijke stukjes dan bij Rembrandt in het atelier. Deze etsjes werden veelal gezien als zijn vroegste oefeningen op dit gebied. Het lachertje doet echter anders vermoeden aangezien deze rond 1628 gedateerd wordt.

Bezoeken of niet bezoeken?
Een logische vraag die de 8WEEKLY-bezoeker zichzelf nu wellicht stelt, is of het de moeite loont deze kleine tentoonstelling te bezoeken. Kort door de bocht is de tentoonstelling niet meer dan het (uiterst interessante) artikel van Ernst van de Wetering aan de wand geplakt, met daarbij enkele illustratieve schilderijen, prenten en het lachertje zelf. Een gewaarschuwde bezoeker dient daarnaast te weten dat het koperplaatje waarop Rembrandt zichzelf losjes neerzette slechts 22.2 x 17.1 centimeter meet en dus piepklein is. Er kan echter niet ontkend worden dat het schilderijtje fenomenaal en zeer trefzeker in stofuitdrukking geschilderd is. Kortom: een meesterwerkje en daardoor het bekijken waard. Mijn advies is om de presentatie te combineren met de huidige tentoonstelling van het werk van de Duitse graficus Horst Janssen (Hamburg 1929-1995) in museum het Rembrandthuis. De etsen van Rembrandt zijn van grote invloed geweest op zijn werk, vandaar dat nu voor het eerst een tentoonstelling in Nederland aan de grafiek van Janssen gewijd wordt. Zijn figuratieve etsen en tekeningen zijn uiterst expressief en geven de werkelijkheid op poëtische en vervormde wijze weer. De combinatie van beide tentoonstellingen maakt een bezoek aan het Rembrandthuis zeer zeker de moeite waard.