Rijkdom is geen zonde

Bittere Ernte beleefde zijn première in 1985 en werd destijds genomineerd voor een Oscar (beste buitenlandse film). Ruim 20 jaar later heeft de film nog niets aan kracht verloren en dat is vooral te danken aan de acteerprestaties van Armin Mueller-Stahl en Elisabeth Trissenaar, die de hoofdrollen vertolken. De film speelt zich af op het Silezische platteland tijdens de Tweede Wereldoorlog onder het Naziregime.

De vrijgezelle Poolse boer Leon Wolny (Mueller-Stahl) is een eenling en buitenstaander in een kleine dorpsgemeenschap. Rijk geworden door hard te werken zit hij bovenop zijn pas verworven bezit, en is hij er niet vies van zich te verrijken via anderen. Toch beschouwt hij zichzelf als een godvruchtig katholiek, een man met een moraal. In het bos vindt hij de joodse Rosa, die ontsnapt is uit een trein richting concentratiekamp. Hij neemt haar mee naar huis en biedt haar ondanks de risico’s onderdak in zijn kelder. Een daad van barmhartigheid die de seksueel behoeftige en opportunistische ‘herenboer’ al gauw opbreekt, en het duurt dan ook niet lang voordat Leon Rosa begint te exploiteren. Met de buitenwereld uit het zicht groeit Rosa’s emotionele afhankelijkheid terwijl Wolnys geweten hem steeds minder lijkt te deren. Als er een nieuwe vrouw bij Wolny intrekt maakt Rosa een definitieve keuze.

Een bittere thriller

De van origine Poolse regisseuse Agnieszka Holland is bekend om haar politiek getinte films en haar samenwerking met grootheden als Andrzej Wajda en Krzysztof Zanussi. Bittere Ernte baarde in 1985 opzien omdat de karakters en thematiek boven het zwart-witte uitstijgen. Het twijfelachtige gedrag van Leon Wolny confronteert kijkers treffend met veel van de dilemma’s waarmee de gewone man tijdens de Tweede Wereldoorlog werd geconfronteerd.

Hollands aanpak en enscenering doen in de scènes op de boerderij sterk aan theater denken. Het gebruik van licht, de montage en het spel maken de kijker deelgenoot en dat weegt zwaar. Bittere Ernte is een bittere emotionele thriller die het eindoordeel subtiel aan de kijker laat.

De dvd

De dvd bevat behalve de scène-indeling niets extra’s. Dat is jammer, want de film zou gebaat zijn met meer achtergrondinformatie. Bittere Ernte is een indringend voorbeeld van een minimale vertelling met een brede context, en de film verdient meer bekendheid dan nu het geval is.