Wolkers leeft voort op cd
Het luisterboek is al enige tijd aan een onstuitbare opmars bezig. Was de voordracht van literaire werken eerst nog iets voor blinden en slechtzienden, met almaar langer wordende files en aan het oor vastgegroeide iPods is het luisterboek nu voor iedereen. Met gezonde ondernemerszin heeft de boekensector zelfs een heuse ‘Week van het luisterboek’ ingesteld. Deze ontwikkeling is aan 8WEEKLY zo goed als geheel voorbijgegaan. Zonder enige verdere aanleiding of actualiteitswaarde wordt hieronder een heel klein beetje van die omissie goedgemaakt.
Kort voor het overlijden van Jan Wolkers in november 2007 verscheen de cd Jan Wolkers leest Turks Fruit. In 384 minuten vertelt Wolkers – die hoorbaar op leeftijd is – het hartverscheurende liefdesverhaal van de beeldhouwer Erik en zijn mooie Olga, dat in 40 jaar, en gelezen door zijn schepper, niets aan overtuigingskracht heeft verloren.
Breekbaar en levenslustig
Het is haast niet voor te stellen dat Turks Fruit inmiddels al zo oud is. Het boek verscheen in 1969, midden in de seksuele revolutie. Hoewel er in behoudende kringen kritiek was op Wolkers’ openheid in dit opzicht waren de recensies in kranten opvallend genuanceerd en positief. Turks fruit werd een ‘schrijnende en genadeloze roman’ genoemd en een ‘passievol verslag van een ontluistering’. Men vond het een overtuigend, authentiek boek dat vanuit een innerlijke noodzaak geschreven was. Op de vele openlijke sekspassages werd niet speciaal verlekkerd of afkerig gereageerd, maar eerder begripvol: ja ze zijn functioneel in het boek. ‘Logisch dat er schokeffecten zijn opgenomen, een overmaat van seksualiteitsbestialiteiten, die toch inmenselijk zijn.’ schreef een recensent.
~
De luister-cd is in zekere zin zelfs een verrijking van het boek. Al luisterende valt op hoe zorgvuldig de zinnen eigenlijk opgebouwd zijn, en komt hun ritmiek helemaal tot zijn recht. Wolkers laat horen hoeveel muziek er eigenlijk in zijn boek zit. En omdat niet de lezer, maar de schrijver het leesritme bepaalt, kun je nergens slordig of haastig overheen lezen en komen de beeldende kwalliteiten van zijn proza, zijn levendige, zintuiglijke beschrijvingen, goed tot hun recht. Al met al komt Turks Fruit beluisterd zorgvuldiger over dan gelezen. Je hoort meer dan dan je zou zien als je het boek leest.
Galm
In de eerste hoofdstukken is de geluidskwaliteit niet altijd even goed (er zit wat galm in) en wordt de tekst vrij nadrukkelijk, maar daardoor niet minder meeslepend voorgelezen. Een beetje zoals Russische dichters hun poëzie voordragen: als één geladen, ritmische stroom. Op latere cd’s wordt zijn voordracht wat neutraler en rustiger. Maar steeds weet Jan Wolkers ons de kleinste details levendig voor te schotelen.
De cd maakt duidelijk dat Turks fruit na bijna 40 jaar nog steeds stáát. Het boek, ingeblazen door de stem van Wolkers zelf, leeft, ademt, klopt. Het is gulzig en teder, het vloekt, het is wanhopig, het is dierlijk én erudiet. En Wolkers is bereid het steeds opnieuw aan je voor te lezen, zo vaak je maar wilt.
