Confronterend op hart-niveau

Koning Carlos Roert! Het bekt lekker. Het wekt verwachtingen. Maar het is ook een beetje vaag. Waar komt die titel vandaan, wat willen ze ermee zeggen? Ton de Witte legt uit: “Grote gemene deler voor onze voorstellingen van de komende jaren is ‘ik versus de wereld’. Een thema dat ons allemaal raakt. Het gaat in deze maatschappij steeds meer over ‘ik’ en steeds minder over ‘wij’. Wij willen als makers deze tendens aan de kaak stellen en hebben het daarom vier jaar lang centraal gesteld. Iedere keer pakken we het thema weer op om het in een voorstelling specifiek te maken.” Het zelf en de anderen daar omheen, daar vinden de makers dus hun inspiratie in. In ditzelfde kader maakten ze in 2005 1½ uur Ongenuanceerde Zelfverheerlijking. Voor Roert! was het uitgangspunt “1½ uur Ongenuanceerde Zelfontroering”. Binnenkort pakken ze met Liegt! het thema zelfverloochening aan, voor volgend seizoen staat zelfdestructie gepland.

Slagvaardig

Zes jaar geleden ontmoetten ze elkaar min of meer bij toeval, bij een theatercursus van Van Midde leerden de mannen elkaar kennen. Het klikte daar zo goed dat ze besloten samen door te gaan. Daarna is het snel gegaan. In enkele jaren zijn ze een volwaardig gezelschap geworden, per productie worden ze slagvaardiger. De Witte: “Natuurlijk, de verbinding die we nu hebben is niet dezelfde als die van vijf, zes jaar geleden. Dat heeft zich ontwikkeld. Op dit moment vinden we elkaar vooral in de manier van theatermaken. We maken niet-anekdotisch, associatief theater met veel verschillende middelen zoals video, animaties en muziek. De inhoud bindt ons maar we zoeken elke keer opnieuw naar vorm, denken na: waar gaan we nu met z’n allen voor? Roert! is nu een onderzoek naar vorm geworden maar omdat we bij de volgende voorstelling met een paar goede acteurs gaan samenwerken, zal daar de nadruk meer liggen op het spel.”

Heksenketel

Voor het maken van Roert zette ieder voor zich eerst zijn wensen op papier. Wat wil je graag maken, dat was de vraag. De Witte: “We willen dat ieder vanuit zijn eigen fascinatie theater maakt. We hebben allemaal materiaal verzameld en daarmee zijn we samengekomen. Daarna zijn we gaan zoeken naar een gemeenschappelijke factor.” Die factor vonden ze in oorlog, niet alleen echte oorlog maar ook de oorlog in het hoofd van mensen. “Soms kan het stormen in je hoofd, dan is het een echte heksenketel. Deze oorlog, die voor veel mensen herkenbaar is, wilden we verbeelden en zo de toeschouwer raken.”

Het boek De Steppenwolf van Hermann Hesse was belangrijk voor de makers. In eerste instantie vormde vooral het fragment waarin de hoofdpersoon zichzelf in een gebroken spiegel uiteen ziet vallen in duizend ikken een inspiratiebron, een verbeelding van de chaos in iemands hoofd. Maar gaandeweg het maakproces werd het boek als geheel steeds belangrijker, vertelt De Witte. “We wilden verhaal niet naspelen maar hadden af en toe wel een soort handleiding nodig. We ‘doen’ het boek niet maar we hebben er wel elementen uit gebruikt. De hoofdpersoon dwaalt bijvoorbeeld veel over straat, daar hebben we in video en decor dingen mee gedaan. En ook de vrouw uit het boek hebben we dezelfde rol in de voorstelling gegeven. Zij haalt hem uit zijn isolement, trekt hem terug het leven in met feesten en met dansen. Voor haar hebben we zelfs teksten letterlijk overgenomen uit het boek. Zij zegt tegen hem: ‘Jij bent als een steppenwolf, een zelfmoordenaar die het misschien nooit doet maar zelfmoord altijd als een optie met zich meedraagt. Ik heb jou nodig om mij te doden en dat zul je ook doen.’ De vrouw als reddende engel, dat is een mooi gegeven voor een theatervoorstelling.”

Hart-niveau

Roert! gaat over oorlogscorrespondent Herman, die contact zoekt met het thuisfront. Als dit niet lukt, verdwaalt hij in de situatie waarin hij zit. Maar is dit de werkelijkheid of speelt de waanzin van de oorlog zich in zijn hoofd af? Ton de Witte noemt het een zeventig minuten durende waanzin, die enerzijds ver van je afstaat en tegelijkertijd dichtbij is. “We gebruiken beelden die herkenbaar zijn voor het publiek. Maar het zijn geen prettige beelden. We willen geen oordeel vellen, we willen begrip wekken voor de oorlog, de storm in je hoofd. En dat blijkt herkenbaar te zijn voor mensen, heel frappant. Vooral omdat de voorstelling niet narratief is maar associatief kunnen mensen er zelf dingen uithalen waar ze wat mee hebben.” Sommige bezoekers ervaren medelijden, anderen herinneren zich dingen uit hun eigen verleden. De Witte herinnert zich een nagesprek. “Bij oudere mensen riep de voorstelling zelfs herinneringen uit de oorlog op, ze voelden de angst en paniek van toen terug. Dat was echt indrukwekkend. Er waren tegelijk ook jonge mensen die zeiden dat ze door de voorstelling weer eens echt konden reflecteren op harde beelden zoals je die op het journaal ziet, beelden die je in het dagelijkse leven al bijna niet meer raken.”

Confronterend dus. Toch heeft Roert! niet als doel om te confronteren, eerder om te helen. Een contradictie? De Witte: “Ja, een contradictie, dat klopt! Goed hè! Het zit zo: wij vinden dat je mensen eerst moet confronteren om vervolgens begrip op te wekken. Begrip voor de strijd in je hoofd die ontstaat door twijfel, angst, onzekerheden.” Roert! moet meer een ‘state of mind’ verbeelden, een manier om naar de wereld te kijken. “Het gaat niet om communicatie op hoofd-niveau, het is communicatie op hart-niveau. Van mens tot mens. Het eindigt daarom ook met de wens om opnieuw te beginnen, om de oorlog te verzachten, af te dekken, terwijl je eigenlijk wel weet dat het nooit echt over zal gaan.”

Roert! is nog tot en met 30 november te zien. Klik hier voor meer informatie.

Lees hier ook het interview en de recensie van Fantasten, de eerste voorstelling in de Blind date-serie.