Eén van Duitslands grootste na-oorlogse schilders overleden

De in 1945 in Bleckede (Duitsland) geboren Jorg Immendorf kreeg op de kunstacademie van Düsseldorf onder andere les van vermaard kunstenaar Joseph Beuys. Tijdens die lessen bleek al gauw zijn talent. De grote Beuys was bijvoorbeeld laaiend enthousiast over een schilderij waarin Immendorf de tekst “Hört auf zu mahlen” schreef .

Immendorf zal de geschiedenisboeken ingaan als sociaal bewogen observator en commentator. Hij nam alles wat zich in de maatschappij voordeed in zich op. De kunst beschouwde hij als een weerspiegeling van de beschaving. Hij maakte een diagnose van zijn tijd en voorzag die van snedig commentaar. In het Duitsland van voor de eenwording zag hij vooral veel misbruik van macht, ongelijkheid en armoede, onderwerpen die hij gretig verwerkte in zijn betrokken schilderijen. Door al die misère was hij vrij somber gestemd over het functioneren van de hedendaagse maatschappij. Alleen de kunst zou de geestelijke ontwikkeling kunnen redden. Die ontwikkeling zou leiden tot een menswaardiger bestaan. Juist dat streven naar een menswaardiger bestaan is tot op het allerlaatste moment zijn grootste drijfveer geweest.

Neo-Expressionisme

Café Deutschland, 1984, olie op doek, 285 x 330 cm

Het persoonlijke verhaal, de eigen ervaring gebruikte hij als uitgangspunt voor zijn vaak grimmige, verhalende schilderijen. Dat deed hij zo voortreffelijk dat hij inmiddels wordt beschouwd als één van Duitslands bekendste kunstenaars van na 1945 en als voornaam exponent van de nieuwe verhalende schilderkunst. Hij is vooral beroemd geworden door zijn portret van toenmalig bondskanselier en vriend Gerhard Schröder en zijn in groot formaat geschilderde serie Café Deutschland (de titel is een verwijzing naar een discotheek in Düsseldorf). De personages die daarin figureren symboliseren het conflict tussen de toenmalige BRD en DDR. Samen met Duitse collegae als Sigmar Polke, Gerhard Richter, Georg Baselitz, Anselm Kiefer en A.R. Penck wordt Immendorf gezien als vertegenwoordiger van de zogenaamde Neue Deutsche Malerei, een Europese stroming die in het Duitsland van de jaren ’70 en ’80 voet aan wal kreeg en sterk geïnspireerd was door het expressionistische gedachtegoed. Kernbegrippen van die stroming zijn figuratie, emotie, geschiedenis, symbolisme, subjectiviteit en oerdrift. In een tijd waarin de minimal art en de conceptuele kunst zegevierden, was het figuratieve, meer op de maatschappij gerichte Neue Deutsche Malerei een bijna exotisch buitenbeentje.

Strijdlustig

Solo, 1988, olie op doek, 200 x 150 cm

Doordat de schilderkunst de afgelopen tijd aan een revival bezig was, kwam ook Jorg Immendorf weer bovendrijven. Zo had hij verleden jaar samen met Jonathan Meese een expositie in De Hallen in Haarlem. Ook was hij met onder anderen Marlene Dumas, Peter Doig, Luc Tuymans en Martin Kippenberger vertegenwoordigd op de driedelige tentoonstelling ‘The Triumph of Painting’ , samengesteld door de beruchte Engelse kunstmagnaat Charles Saatchi. In 2005 besteedde de VPRO aandacht aan de dan inmiddels aan een rolstoel gekluisterde Jorg Immendorf in een uitzending van televisieprogramma R.A.M.
De beelden van Immendorfs fysieke staat waren ontluisterend. Op dat moment werden zijn schilderijen al voornamelijk geschilderd door assistenten. Toch bleef Jorg Immendorf tot het laatste moment strijdlustig. Zo beweerde hij dat democratie in de kunst gelijk stond aan fascisme. Als je het volk zou vragen wat er in een museum moest komen te hangen, zou dat niks dan troep opleveren. Ook wees hij de schilderkunst nog maar eens resoluut van de hand. Kunstenaars moesten direct ophouden met schilderen. “Schilderen was voor hem een vervalsing van een maatschappelijke realiteit die je moet veranderen”. Schilderen heeft weinig invloed op de maatschappelijke situatie, het kan hoogstens bepaalde ‘problemen’ aankaarten en bevragen. Voor de kunstenaar Immendorf was dat niet voldoende. Immendorf vond dat kunstenaars zich moesten bezighouden met politiek en maatschappij. Jorg Immendorf werd slechts 61 jaar oud.