‘Wij zijn doorbloed met de onderwerpen’

Het theaterinitiatief rZpkt is voortgekomen uit de voorstelling rZpkt. In 2005 maakten Fouad Mourigh en Farhane El Hamchaoui samen met Dick van den Heuvel deze ‘rauwe komedie’ en werd rZpkt geboren. rZpkt gaat de dialoog aan met de het publiek. Het is intensiever en krachtiger, dan het simpel ‘maken’ van een voorstelling, aan het woord is Dick van de Heuvel. Samen met Stan Lapinski heeft hij de teksten voor de voorstelling Liefde is kouder dan de dood voor zijn rekening genomen. De productie is een parallelvertelling van Nienke (Alexandra Alphenaar) en Rachid (Youssef Idilbi) en Nienkes aan drugsverslaafde vriendin (Dunya Khayama) en de op status beluste vriend (Sofian Abayahya) van Rachid. Door toedoen van deze jongens belanden de vriendinnen in de prostitutie. Terwijl haar vriendin aan de drugs onderdoor gaat, belandt Nienke wegens ruimtegebrek bij Jeugdhulp in een penitentiaire inrichting. In dezelfde inrichting bevindt zich de aanstichter van deze tragedie: haar loverboy.

Doorbloed

In het Amsterdamse café Alverna vertelt Van den Heuvel: “Deze verhalen kunnen we natuurlijk nooit zelf verzinnen. Maar researchen is zo’n beladen begrip. Het is alsof jij als scenarioschrijver hoog in je Ivoren torentje zit met de ramen en deuren dicht. En voor een verhaal daal je af naar het ‘volk’ om te kijken hoe het daar is. Zo is het niet gegaan. Met de vorige voorstelling rZpkt hebben wij in jeugdgevangenissen gestaan. Wij hebben meegemaakt dat we ’s ochtends voor de daders, de loverboys, stonden en later op de avond voor hun slachtoffers, de meiden. Vanwege plaatstekort bij Jeugdhulp werden de meiden vaak in dezelfde inrichting geplaatst als de daders. Wij hebben met de meiden daar gesproken en zij hebben ons bijna gesmeekt om met deze feiten iets te doen.”

Zijn schrijfpartner Lapinski vult aan: “Wij zijn doorbloed met de materie. In Onderpand, het pand in Osdorp waar rZpkt repeteert, zitten we met nog enkele jongerengezelschappen. Door tussen de jongeren te zitten en met ze te praten, leveren zij ons de thema’s en de anekdotes. Op dinsdag eten alle aanwezigen gezamenlijk in het pand en aan tafel hoor je de verhalen. Ook de nagesprekken na de voorstellingen dragen bij aan informatie. Zonder die bijdrages kunnen wij geen scenario’s schrijven. Je kunt niet weten wat er speelt met de ramen en deuren dicht.”

Leefbaar

De schrijvers vertellen met veel passie over de voorstelling en de voorbereidingen. Volgens het duo gaat het stuk over individuen; het meisje Nienke en de jongen Rachid. Van den Heuvel: “Door de individuele verhalen kunnen wij verder gaan dan wat er in boeken over het onderwerp ‘loverboys’ is geschreven. Wij maken de verhalen menselijk. Het is ook een menselijk stuk geworden.” De titel van de voorstelling hebben de schrijvers geleend van de eerste film van de Duitse toneelschrijver en filmregisseur Rainer Werner Fassbinder Liebe ist kälter als der Tod. Lapinski: “De titel drukte de discussie uit waar wij als schrijvers op in wilden gaan. Het moest een liefdesverhaal worden. De dader moest een slecht, maar een inleefbaar persoon worden. En dat is volgens ons gelukt. Het is een mooie voorstelling geworden. Regisseur Titus Muizelaar en de cast doen het geweldig.”

‘Goedmoedig’

De voorstelling brengt de confrontatie tussen ‘liefde als wapen van de loverboy’ en de ‘verliefde blindheid van het slachtoffer’ recht onder je neus. Terwijl Van den Heuvel uit het raam kijkt, zegt hij: “Die meiden zijn verliefd en het is net als bij iedereen die verliefd is, je wilt houden van degene van wie jij wilt houden. Als anderen proberen dat af te nemen, ga je daar tegen in verzet. Vooral als je verder niks hebt. Veel van die meiden hebben geen ’thuis’. En nu is er opeens wel iemand die hen speciaal laat voelen.”

De schrijvers hebben geprobeerd om het fenomeen ook vanuit een andere kant te bekijken. “In het begin is het vaak geen kwade wil van de jongens, het is zelfs bijna ‘goedmoedig’,” vertelt Van den Heuvel. “Ook bij Rachid is het in eerste instantie goed bedoeld. Zijn beste vriend heeft geldproblemen. Om zijn vriend te helpen vraagt hij of zijn vriendin het eenmalig wil doen. Het meisje staat ervoor open, want de jongen is toch een soort vaderfiguur die zij nooit heeft gehad. Hij belooft en geeft haar een mooier leven.” Na een korte stilte zegt hij: “Je hebt slechte mensen in de wereld, die plegen misdaden met voorbedachte rade. Veel jongens zijn opgegroeid in een omgeving en een cultuur met vrienden die de instelling hebben dat het zo moet.”

Tijdens de nagesprekken met de meiden kwam naar voren dat ze zelfs nadat alle feiten aan het daglicht kwamen, ze hardnekkig blijven geloven in de zuivere bedoelingen van hun ‘geliefden’. “We hebben met veel van deze jongeren gesproken. De jongens zien zichzelf niet als pooier en de meiden zien zichzelf ook niet als prostituee,” vertelt Van den Heuvel. “De meiden beseffen niet dat zij het slachtoffer zijn. Ze nemen de verantwoording met ‘ik wilde die dure tas’ of ‘als ik dat en dat niet wilde, dan was hij ook niet in de problemen gekomen’.”

Zelfrespect

De loverboys zijn vaak Antillianen en Marokkanen, maar volgens de schrijvers niet de jongens, die rechtstreeks uit deze landen komen. De loverboys zijn jongens die hier zijn geboren en opgegroeid. Ze komen vaak uit een subcultuur in Nederland. In die subcultuur heerst een laag zelfrespect. Lapinski: “Ze weten al vanaf hun geboorte dat ze minder zijn. De agressie hierover kan naar binnen slaan, maar ook, zoals in deze gevallen, naar buiten. Deze ‘Testosteron-brigade’, zoals ze worden genoemd, is vooral een grootstedelijk probleem. Door de consumptiemaatschappij waarin wij leven, is niet de Islam het grootste probleem, maar de ouderwetse klassenstrijd: rijk tegen arm.”

Levensluchtigheid

Van den Heuvel: “Zolang wij over deze onderwerpen kunnen schrijven en nadenken, houden wij onze levensluchtigheid. De voorstellingen met rZpkt gaan voor ons meer over theater dan wat er doorgaans in de grote schouwburgen gebeurt. De jongeren die eerst met tegenzin naar het theater gaan, kunnen niet wachten tot de volgende productie weer te zien is. Die levendigheid en passie willen we terugbrengen naar de Stadsschouwburg. De definitie van toneel moet in die koppen gaan veranderen. En dat gaat ons lukken!”

Liefde is kouder dan de dood is nog tot en met 22 november te zien. De nieuwe voorstelling Daggoedays gaat op 29 oktober in première. Klik hier voor meer informatie.