De levenslessen van een moderne alchemist

Marc Quinn, 36/0.3, 2000, Pigment on MDF, 152,4×101,6 cm, Courtesy Jay Jopling/ White Cube

Marc Quinn (Londen, 1964), die in 1985 aan Cambridge University afstudeerde als historicus en kunsthistoricus, werd in 1991 in één klap bekend met het werk Self. Dit is een afgietsel van zijn eigen hoofd uitgevoerd in vijf liter van zijn bevroren bloed, waarvan hij sindsdien elke vijf jaar een nieuwe uitvoering maakt. Hij gebruikt in zijn werk wel vaker onconventionele materialen. Naast bloed maakte hij onder andere gebruik van DNA, echte bloemen, lood en uitwerpselen. Het is echter niet zo dat Quinn zich nooit wendt tot brons of marmer. In de -goed ingerichte- tentoonstelling van het Groninger Museum zijn, naast enkele indrukwekkende DNA Pieces een groot aantal werken te zien, waarvoor deze traditionele materialen gebruikt zijn. Quinn zou Quinn echter niet zijn wanneer hij deze historisch beladen materialen niet aanwendde om een hedendaags fenomeen aan de kaak te stellen.

The Complete Marbles

September 2005 werd op de vierde sokkel van Trafalger Square in Londen (de enige die tot nu toe leeg was) het vijftien meter hoge sculptuur van de zwangere, lichamelijk gehandicapte Alison Lapper geplaatst. Quinn maakte al eerder verschillende sculpturen van haar en andere mensen die een of meerdere ledematen missen. Al deze sculpturen zijn uit het beroemde Italiaanse Carrera-marmer gehakt. Materiaal dat van oudsher geassocieerd wordt met ideale schoonheid en waar geïdealiseerde helden in werden vormgegeven.

Marc Quinn, Alison Lapper Pregnant (8 months), 2000, AP I / II, Marble, 80×23.8x50cm, Courtesy Jay Jopling/White Cube (London)

Het beeld van Lapper representeert een nieuw soort heldendom; het staat voor het overwinnen van de persoonlijke omstandigheden en de vooroordelen van anderen. Door haar zwangerschap geeft Lapper hoop voor de toekomst. Door de cleane uitstraling van het smetteloos witte marmer is het tegelijkertijd een bevroren moment in tijd. Quinn lijkt te willen bewaren, dingen te laten zoals ze op een bepaald moment zijn. De enige manier om dit te bewerkstelligen is om er een sculptuur van te maken. In dit opzicht vertonen The Complete Marbles overeenkomsten met de bloemsculpturen, die hij halverwege de jaren ’90 maakte. In zijn Eternal Spring-sculpturen hebben echte bossen bloemen hun leven verruild voor visuele onsterfelijkheid door een ingewikkeld vriesdroogproces, dat Quinn speciaal voor dit doeleinde bedacht. Ze roepen interessante vragen op als: wanneer wordt een object een beeld van zichzelf en op welk moment gaat leven exact over in dood?

Sphinx

De sculptuur getiteld Sphinx waarin Kate Moss in een complexe yogahouding verwikkeld is, is een van de zwakkere werken in de tentoonstelling. De bekendheid van Moss doet hier niets aan af, maar versterkt alleen maar. Je vraagt je namelijk direct af of hier sprake is van goedkoop effectbejag. Quinn zelf ziet het werk in een lange traditie van archetypische verbeeldingen van de vrouw; van de prehistorische Venus van Willendorf via Botticelli’s Geboorte van Venus in de Renaissance tot aan Warhols Marilyn. Iedereen kent Kate Moss, of beter gezegd, iedereen kent haar imago. Zoals de bloemensculpturen de vraag oproepen wanneer een object een beeld van zichzelf wordt, stelt Sphinx dezelfde vraag over een persoon.

De zwakte van het stuk zit in de yogahouding waarin Moss is afgebeeld. Dit verwijst natuurlijk naar de hedendaagse trend om de geest via het lichaam te beïnvloeden door middel van commercieel uitgebuite eeuwenoude therapieën. Daarnaast lijkt de houding ook te symboliseren dat Kates imago wordt gevormd door wat de samenleving van haar verwacht. En hier gaat Quinn dus net iets te ver. Het op zoek gaan naar levenswijsheden en het onderzoeken van de hedendaagse stand van zaken is spannend, maar je kunt ook teveel clichés op elkaar stapelen. En dat gebeurt bij Sphinx. Het ligt er te dik bovenop.

Marc Quinn, Sphinx, 2005, Edition of 3, Painted bronze, 88x65x50cm,© Marc Quinn, Photo: Stephen White

DNA Pieces

Gelukkig toont het Groninger Museum naast deze sculptuur ook het DNA-portret van Moss en het DNA-zelfportret Self Conscious. Quinn is erg geïnteresseerd in erfelijkheid en in de overeenkomsten tussen mensen. DNA is dan natuurlijk een ideaal materiaal om mee te werken. De DNA-portretten zien er allemaal min of meer hetzelfde uit: een perspexbox waarin strengen DNA zichtbaar zijn gemaakt, met daaromheen een spiegelende lijst.
Hij maakte bijvoorbeeld een DNA-familieportret met DNA van hemzelf, zijn vrouw, de dochter van zijn vrouw en zijn zoontje. Zijn vrouw en haar dochtertje zijn geen bloedverwanten; hij ervaart ze echter wel als zodanig. Uit onderzoek blijkt dat we 99,9 % van onze genen delen met andere mensen en de meeste daarvan zelfs met alle andere dieren. Wanneer je naar het genoom van een ander kijkt, zie je dus ontzettend veel van jezelf terug. Vandaar dat al de DNA-portretten van Quinn omlijst zijn door een spiegelende rand, waarin je je eigen gezicht ziet.

Quinn gebruikte het DNA van Sir John Sulston, Nobelprijswinnaar voor zijn bijdrage aan het Human Genome Project , voor het eerste niet realistische portret dat een plaats kreeg in de National Portrait Gallery. Het portret -dat niet in de tentoonstelling in Groningen is opgenomen- is een voedingsbodem met een bacteriekweek die willekeurige delen van zijn genoom bevat. Deze methode wordt ook in het laboratorium gebruikt om DNA te lezen. Je kijkt naar een conceptueel portret, maar het zegt veel meer over de afgebeelde persoon dan het meest realistisch geschilderde portret dat in de National Portrait Gallery te vinden is.

Een ander opvallend DNA-portret in de tentoonstelling is Self Conscious. Dit is een streng van Quinns DNA met veel complete kopieën van zijn genoom, geconserveerd in 99 % alcohol – en dat terwijl Quinn afgekickt alcoholist is. De stof die een deel van Quinn vernietigt, beschermt dus juist een ander deel.

Alchemie

Alchemisten geloofden dat de mens een innerlijke kern bezit die bij de zondeval verloren is gegaan en die wordt gesymboliseerd door de verdrijving van Adam en Eva uit het Hof van Eden. Het grote werk van de alchemist is het herontdekken van deze kern, die te bevrijden en te zuiveren. Praktisch gezien uitte dit zich in allerhande pogingen om metaal om te zetten in goud.

Quinn sluit mooi aan bij deze traditie. Hij is op zoek naar zijn eigen kern, de kern van anderen en de kern van het leven. Hierbij gebruikt hij materialen die verschillende vormen of betekenissen aan kunnen nemen. Dit alles overgiet hij met een zeer gelikt en af en toe sensationeel sausje dat zijn werk interessant maakt voor de kunstmarkt.

Zijn de overpeinzingen van deze moderne alchemist de moeite waard? Wellicht zou hij niet elke gedachtekronkel moeten omzetten in een serie werken, maar zijn nu al rijke oeuvre bevat zeker enkele klassiekers. Dus, de tand des tijds? Lang niet al zijn werken. Maar zowel Self als zijn DNA Pieces dingen mee als serieuze kandidaten.

Catalogus
Marc Quinn: Recent Werk
Marc Quinn: Recent Sculpture
Rod Mengham, Marc Quinn, Sue-An van der Zijpp
Prijs: €25,-
ISBN: 978-90-5662-511-5