De zondvloed deel 2

Bernlef – Hoe van de trap te vallen (+ cd)

Als je één ding leert van Bernlefs dunne bundeling jazzverhalen Hoe van de trap te vallen, dan is het wel dat jazz dood is. Bernlef laat het doorschemeren in elk van de dertien pietepeuterige stukjes tekst die het bundeltje telt. Fans van het werk van de schrijver zullen zich bekocht voelen met deze snippers, jazzliefhebbers zullen aan de sombere leegte van de constateringen weinig plezier beleven.

In de beste anekdote, Technische Kennis, wordt de jazz zelfs behandeld als bijproduct: een kennis van Bernlef bewerkt illegale tapes van live-jazzconcerten op zodanige wijze, dat de gesprekken en commentaren van het publiek beter hoorbaar zijn dan het concert zelf. Dit alles om een boek Conversations in Jazz samen te stellen.

Dit gegeven kun je mooi combineren met de cd die bij het boekje geleverd wordt: een voorleessessie van Bernlef op Crossing Border 2004, begeleid door een (jazz)pianist. Het enige interessante is eigenlijk het geluid dat het publiek maakt: beleefd zwijgend en zo nu en dan een kuchje. Je hoort het niet, maar je kunt haast wel raden wat ze denken. (Els Bertens)

Uitgever: Querido • Prijs: €16,95 (Gebonden) • 97 pagina’s • ISBN: 90-214-5307-X

Bob Rigter – Vreemd

Het lijkt alsof Bob Rigter zijn derde boek is begonnen met de titel, en van daaruit vertrekkend allerhande ‘vreemde’ associaties op papier heeft gezet. Een vreemdgaande vrouw, een rare muzikant die een idiote logica uitkraamt, een op zijn minst wat malle oudere vrouw, en vooral een zeer vreemd, maar intrigerend plot vormen tezamen met een handvol vermakelijke gebeurtenissen Rigters novelle.

Rigter, zelf jazzmuzikant, verhaalt over een paar dagen uit het leven van Monster, begenadigd bassist, leider van een jazzcombo en slinks manipulator. Het blijkt echter al gauw dat hij zeker niet de enige is die mensen bespeelt. Sluwe mannen en vrouwen trachten elkaar de loef af te steken en creëren met hun gekonkel geheimen die langzaamaan ontrafeld worden. Zodoende leest Vreemd als een geslaagde thriller.

Benieuwd naar de uitkomst is het slot dan ook rap bereikt. En daar eenmaal aangekomen kan Vreemd meteen bij het oud papier. Niet omdat het slot slecht is – integendeel: Rigter heeft zijn uiterste best gedaan er iets van te maken -, maar omdat er niets van het hele boek beklijft. Rigters stijl is vlot en luchtig: met veel korte en pakkende dialogen blijft de vaart er lekker in, en de inkijkjes in het dagelijkse leven van muzikanten zijn vermakelijk. En hoewel vlot en vermakelijk schrijven ontegenzeggelijk een belangrijke kwaliteit is, is het niet voldoende. Maar vooruit, slecht is het allemaal niet, dus schenk het boek na lezing aan een vriend in plaats van het weg te gooien. (Jan Auke Brink)

Uitgever: Nieuw Amsterdam • Prijs: € 12,50 (paperback) • 128 pagina’s • ISBN: 9789046800386

Martin Bril – Een plek onder de zon: muziekverhalen

Onder de titel Een plek onder de zon zijn negenendertig van Brils beste muziekverhalen gebundeld. De benaming muziekverhalen is correct, maar dekt de lading niet volledig. Veel van de verhalen in de bundel gaan inderdaad in de eerste plaats over een lied of over een muzikant. Maar regelmatig gaat het om herinneringen of ervaringen van de schrijver die in zijn geheugen gekoppeld zijn aan muziek.

Brils muzikale universum is groot en kleurrijk en dat maakt deze bundel zo plezierig om te lezen. Hij schrijft met evenveel toewijding en kennis over Sam Cooke als over Shakira, J. J. Cale of het Roemeense one hit wonder O-Zone met hun zomerhitje Dragostea din tei (beter bekend als Ma-Ia-Hi). Bril is vooral een scherp observator en een sterke stilist, die uit het alledaagse altijd iets unieks weet te destilleren. Zijn beleving van de werkelijkheid schijnt op haast synesthetische wijze gekleurd door muziek, waardoor zijn observaties een sterk persoonlijk karakter hebben. En dat is in dit geval beslist een compliment.

Zelfs wanneer hij over de bekendste idolen uit de pophistorie schrijft, waarvan het beeld in ons collectieve bewustzijn onbeweeglijk verankerd is, weet hij altijd een invalshoek te kiezen die verrast of ontroert. Rod Stewarts Maggie May doet hem denken aan zijn eerste jeugdliefde en, meer recent, René Frogers Een Eigen Huis aan het plaatsje Tuk, dat op familiereisjes naar Friesland altijd tot grote hilariteit leidde. De columns/verhalen van Martin Bril zijn zowel lichtvoetig als subtiel en intelligent geschreven. (Sarah Wijnen)

Uitgever: Prometheus • Prijs: € 12,50 (paperback) • 124 pagina’s • ISBN: 9044607324

Theun de Vries – Het motet voor de kardinaal

Het is geen nieuw boek en ook geen herdruk, maar toch speciale aandacht voor Het motet van de kardinaal van Theun de Vries. De inmiddels bijna honderdjarige auteur schreef Het motet in 1960 en in 2002 kwam er een speciale, geïllustreerde editie uit om zijn vijfennegentigste verjaardag te vieren. In een boekenweek over muziek mag dit werk niet ontbreken.

De jonge Wolf wordt geboren als zoon van een molenaar, wordt dan lijfeigene en valkenjongen op een kasteel, vervolgens soldenier in het leger van Karel de Stoute en daarna landloper in Noord-Italië. Wolf lijkt in zijn leven maar geen doel te kunnen vinden, totdat hij in Milaan een kerk binnenstapt:

Ik wist niet wat ik hoorde. Ik keek links en rechts, maar niemand scheen ontdaan zoals ik. Ik vernam in het koor vele stemmen, die ieder voor zich schenen te zingen, zij stegen en daalden langs onzichtbare ladders over en naar elkaar, soms paarsgewijs, soms kruisten zij elkaars baan als kometen en sleepten een lange staart van harmonieën achter zich aan, zij hielden elkaar zwevende in evenwicht, en ondanks de kunstige verstrengelingen was alles sterk en doorzichtig als zilveren steigerwerk in de ruimte.

Vanaf dat moment wil hij van zijn stem en zijn liefde voor muziek kunnen leven, en hij wordt onder de hoede genomen door Josquin des Prés (1445-1521), de componist van het muziekstuk. Wolf en het historisch personage van de componist vormen een vreemd maar hecht tweetal, dat in verschillende steden ‘nieuwe’ kerkelijke muziek brengt. Totdat ze in Rome aankomen, waar de paus het drukker heeft met oorlog voeren en het verwekken van nageslacht dan met het luisteren naar de verheerlijking van God.

Het motet voor de kardinaal kenmerkt zich door plechtstatige stijl en soms verrassende woordkeuzes, die het boek gedateerd maken, maar dan wel op een verrukkelijke manier. Dit is echt onthaast leeswerk. Hoewel de flaptekst de roman aankondigt als een avonturen- en schelmenroman, is het eerder een bezinningstocht door muziek en religie en de combinatie ervan. Het motet voor de kardinaal is een heerlijk rustpunt binnen al het kabaal dat Boem Paukeslag ons deze boekenweek brengt. (Els Bertens)

Uitgever: Querido • Prijs: 12,50 • 268 pagina’s • ISBN: 9-789021-484822

Lees ook: Boekenweek 2006 – een overzicht