Homerus’ helden zijn niet meer wat ze geweest zijn

Hij doet denken aan het personage René uit Peter Verhelsts Het spierenalfabet. Beiden zijn niet tot nauwelijks in staat tot spreken, en voor communicatie zijn ze zo afhankelijk van hun computer dat ze zich hebben ontpopt tot cyborgs.

Odysseus (Ulysses) is in Benni’s fantasie de getormenteerde redacteur van een noodlijdende uitgeverij. Hij ziet zich bedolven onder toegestuurde manuscripten – ze moeten allemaal gelezen -, lijdt aan slapeloosheid en heeft bovendien een stormachtige relatie met verloofde Pilar, een “typisch Latijnse schoonheid”. Pilar zelf is juist ontslagen als cassière bij de Eden Shop – ze probeert tot Odysseus’ ongenoegen bij te verdienen als stripteasedanseres – en ondervindt problemen met haar verblijfsvergunning. Homerus’ helden zijn niet meer wat ze geweest zijn.

Volleerd ironicus

De snelvoetige Achilles is de eerste in het Nederlands vertaalde roman van de in eigen land succesvolle Benni, oud-journalist, dichter en toneelschrijver. In een geparodieerd hedendaags Italië – met stakingen op elke straathoek, de opkomst van een nieuwe Duce – positioneert hij als een volleerd ironicus de curieuze vriendschap van twee onsympathieke anti-helden. Een vriendschap die ondubbelzinnig op een pragmatische basis rust. Kluizenaar Achilles gebruikt de onmachtige Ulysses als leverancier van materiaal voor zijn ooit te schrijven boek. Bovendien kan Ulysses, als het moment daar is, zorg dragen voor de publicatie. “Uw, Ulysses’ lot ligt in het avontuur en het ontmoeten van monsters.”

Stefano Benni heeft zijn satire – op de commerciële literatuurindustrie en het politiek scheefgroeiend Italië – met plezier geschreven. Het van running gags en groteske scènes overvloeiende boek is daar heel duidelijk in. De bladzijden zijn bedrukt met een ongetemde woordenvloed en voorzien van een keur aan associaties. Wat je dan krijgt: een grillig geheel, geschreven met een duidelijk humoristische intentie. Maar de al te grote nadruk die hier op ligt, weerhoudt de grap ervan te functioneren. Beter was Benni subtieler en zorgvuldiger doserend te werk gegaan. Nu gaat het fout dáár waaraan de roman zijn bestaansrecht had kunnen ontlenen.

Spielerei

De snelvoetige Achilles is met recht een ode aan de verbeelding, aan fictie te noemen. Maar dan wel een ode die bestaat uit bonte spielerei, waarvan de hilariteit en de urgentie bij de schrijver zijn blijven hangen. En ook als satire, als postmoderne roman of als komische literatuur an sich kan je Benni’s roman moeilijk geslaagd noemen. Het boek koerst nergens eenduidig op af en heeft daarbij zo weinig waardevolle vracht aan boord, dat het in geen enkele willekeurige haven wordt ontvangen.