GLOBAL TOUR, Art, Travel & Beyond
De wereld ontwikkelt zich steeds meer tot een global village. Of je nu in Tokyo, Moskou, Amsterdam of Kopenhagen bent, overal kun je dimsummen, snacken bij McDonald’s of kiezen voor de Mexicaan. Toerisme kan worden gezien als een belangrijk aspect van de oprukkende globalisering. Omdat het toerisme zo’n grote impact heeft op het hedendaagse bestaan, is het wereldwijd een geliefd onderwerp van jonge kunstenaars. In de tentoonstelling GLOBAL TOUR, Art, Travel & Beyond, een tentoonstelling te zien in W139 in het Post CS gebouw te Amsterdam, is werk bijeengebracht van twintig kunstenaars die zich allemaal op eigen wijze met dit thema bezighouden. Het idee en de samenstelling zijn afkomstig van de Franse curator Amiel Grumberg (1980-2004).
 |
| Uitnodiging ‘GLOBAL TOUR, Art Travel & Beyond’, ontwerp Mircea Cantor, 2005 |
De behoefte om er op uit te trekken en andere landen en culturen te ontdekken, bestaat sinds mensenheugenis. Van oudsher reisde men om zijn macht en/of rijkdom te vergroten, handel te bevorderen, het geloof te verbreiden, de wereld in kaart te brengen en om wetenschappelijke kennis te vergaren. In de 21e eeuw, de eeuw waarin naast land -, zee -, lucht – en ruimteroutes ook digitale snelwegen te bereizen zijn, hoeft men de deur bijna niet meer uit. Toch wordt er meer gereisd dan ooit. Een weekendtrip naar Barcelona in het voorjaar, een zomervakantie naar Bali, een weekje Malediven tussendoor en een skivakantie naar Tirol in het najaar: de westerse mens is druk op weg te evolueren tot homo toeristicus.
De Homo toeristicus
Het toerisme zoals we dat nu kennen, het reizen voor ontspanning, is – zeker voor de middenklasse – een relatief recente ontwikkeling. Zestig jaar geleden werd het in Nederland nog als exotisch ervaren wanneer je ‘op vakantie’ ging naar landen als Spanje of Portugal. Nu is geen plek op aarde meer veilig voor de westerse toerist (lees: de ultieme consument). In ruil voor geld verwacht de homo toeristicus terecht te komen in een paradijs, of een aantal intense uitheemse ervaringen op te doen (denk aan het eten van apenhersens of het bedwingen van de Mount Everest). Reizen naar Indonesië, Australië of Thailand zijn in het afgelopen decennium de normaalste zaak van de wereld geworden. Dit zorgt er niet alleen voor dat iedere boerenlul zich een wereldburger waant, het zorgt ook voor standaardisering, enorme milieuvervuiling en mondiale terrorismedreiging.
 |
| Alberto Baraya, Amsterdam Imaginary Map (2005). Foto: Henni van Beek |
Alberto Baraya
Grumberg vond in Amsterdam de perfecte locatie voor het Global Tour project, aangezien de stad duidelijk aan de wensen van de toerist tegemoet komt. Het was zijn bedoeling om met het project een dialoog tot stand te brengen tussen de kunstruimte en de toeristische omgeving. Dit streven komt duidelijk naar voren in het werk dat globetrotter Alberto Baraya (Colombia, 1968) voor de presentatie maakte. Hij liet een alternatieve kaart van Amsterdam maken, waarop hij op verschillende plekken toeristische hoogtepunten uit andere populaire westerse steden integreerde. Deze kaart laat hij achter op plekken waar veel toeristen komen om hen bewust te maken van hun stereotype gedrag. Op die manier tracht hij de dialoog over toerisme op gang te brengen.
 |
| Manit Sriwanichpoom, Pink Man in Paradise, serie kleurenfoto’s (2003). Foto installatie: Henni van Beek |
Manit Sriwanichpoom
Kunstenaar Manit Sriwanichpoom (Thailand, 1961) bekritiseert het toerisme in zijn geboorteland al jaren. In de tentoonstelling is de fotoserie Pink Man in Paradise te zien. Op allerlei toeristische hotspots in Thailand zien we telkens een man gekleed in een schreeuwend fuchsia pak met een winkelwagentje in dezelfde kleur. De man staat voor overvloed en vulgariteit en, aldus Sriwanichpoom, op die manier voor de hedendaagse (westerse) mens. De foto’s maken de tweeledigheid van het toerisme zichtbaar. De rücksichtslos consumerende toerist shopt wat rond op zoek naar de hoogtepunten van een land, maar is blind voor de het feit dat natuur en cultuur hier flink onder te lijden hebben.
Nika Spalinger
“Art and Tourism have a lot in common. They are unnecessary but very important for the projection of dreams, hopes and longings. They allow us to escape our everyday-life, to live new experiences, away from home and from people that now us to well, we can play a new role, live aspects of our personality that are normally hidden or surpressed” (Nika Spalinger, 2005)
 |
| Nika Spalinger, Nika’s Travelagency (2005). Foto installatie: Henni van Beek |
Nika’s Travelagency van Nika Spalinger (Zwitserland, jaartal onvermeld) is het hoogtepunt van de Global Tour tentoonstelling. In een kleine ruimte met op de tafel onder andere een diskman, kun je plaatsnemen, de diskman aanzetten, je ogen sluiten en binnen een tijdsspanne van vijftien minuten een reis ervaren. Je kunt onder andere kiezen uit een pelgrimstocht en een avontuurlijke reis. Na je keuze loodst een stem je door de reis. Met behulp van vragen, laat de gids je de reis voor een groot deel zelf invullen, maar de aard van de vragen zorgt voor een raamwerk, waarbinnen je je fantasie de vrije loop kunt laten. Buiten haar reisbureau toont Spalinger video-opnames van mensen, die één van haar reizen maken en hierover vertellen. Spalinger maakt je er opnieuw van bewust dat je niet ver weg hoeft te gaan om te reizen. Het daadwerkelijke reizen gebeurt in je eigen hoofd.
Global Tour
Daarnaast komen China (in het werk van Hong Hao) en Japan (in het werk van Candice Breitz) uitgebreid aan bod en wordt ook het onderwerp migratie niet uit de weg gegaan. Het indrukwekkende videowerk Migrosophia van Zeigam Azizov (Azerbeidjaan, 1963) handelt bijvoorbeeld over dit thema. De stroom van videobeelden waaruit Migrosophia is opgebouwd, varieert van straatimpressies van Berlijn, Londen en Istanbul tot beelden van het interieur van internetcafés en bibliotheken. Door de combinatie met muziek en wetenschappelijke teksten over het thema ontstaat een indringend geheel, dat naar voren brengt dat ’thuis’ voor velen een begrip is dat alleen nog in gedachten ervaren kan worden. Martin Krenn (Oostenrijk, 1970) snijdt in City Views – A Photoproject: migrant perspectives het thema op een andere manier aan. Te zien is een slideshow van foto’s van locaties die migranten op allerlei plaatsen ter wereld als specifiek ervaren voor hun ‘gastland’. Op een handout zijn de bijbehorende kritische kanttekeningen van de betrokken migranten te lezen, waaruit hun visie op het land duidelijk wordt. Zowel het werk van Azizovs als dat van Krenn is interessant, maar past qua thematiek niet volledig bij de andere werken op de tentoonstelling (waarbij het toerisme centraal staat). Hierdoor staan deze kunstenaars wat los van de rest, wat de eenheid van de presentatie aantast.
De tentoonstelling in W139 toont een bijzondere selectie van kunstenaars, die zich met het toerisme bezighouden. Een ieder die regelmatig een verre reis maakt en beweert daar rijker vandaan te komen, zou deze tentoonstelling moeten bezoeken om eens werkelijk tot bezinning te komen.
