Geen jongerentheater, wel jongeren in het theater

Hoe zit het met toneel? Is theater aantrekkelijk voor de generatie ‘jong en rusteloos’? Het woord is aan drie vrouwen: artistiek leider/regisseur Marjorie Boston (40) van theatergroep Made in da Shade, artistiek leider/regisseur Daniëlle Wagenaar (36) van Het Syndicaat en Muriël Besemer (30) die voor Huis aan de Amstel kunsteducatie voor scholen ontwikkelt.

Kings, Made in da Shade

Marjorie Bostons Made in da Shade is ontstaan vanuit de hiphopscene waarin ze verkeerde en Daniëlle Wagenaar kwam met Het Syndicaat toevallig uit bij jongeren als publiek: “Die denken toch als volwassenen”. Muriël Besemer volgde zelf als jonge fan van het eerste uur de verrichtingen van Huis aan de Amstel. Het gezelschap richtte zich eerst op kinderen, de jongeren kwamen er later bij. Eigenlijk vindt Bezemer ‘jongerentheater’ een “verwarrende rotterm”. “Jongeren hebben helemaal geen zin om naar jongerentheater te gaan. Huis aan de Amstel maakt bovendien theater met zoveel lagen, dat het voor iedereen aantrekkelijk is.” De groep maakt hun voorstellingen wel specifiek vanuit het oogpunt van een jong iemand: “Hamlet? Dat is een kind die gevangen zit tussen de shit van zijn ouders.”

Boston combineert straattaal met theatertaal. “De thema’s voor ons zijn de issues van de straat. Je identiteit en hoe je daarmee moet dealen. Een doelgroep hebben we niet – we willen iets zeggen over het nu. Via theater, maar ook via filmbeelden én met muziek; de DJ is bij ons acteur.” Het publiek is sterk gemêleerd. “Theater is een ervaring, live en direct. Jong, oud, kunstenaars of mensen uit de clubscene – allemaal herkennen ze wat in onze voorstellingen. Haakt er één af, dan gaat de ander door.”

Showroom Survival, Het Syndicaat. Foto: Sanne Peper

Voor Daniëlle Wagenaar is het belangrijk dat ze met Het Syndicaat alleen dat maakt wat ze echt wil. Theater over grote thema’s als het individu tegenover de samenleving. De voorstellingen passen niet binnen “de krokettenlucht van de schoolkantine”, maar het is leuk als er ook jongeren komen kijken. “Aan jongeren merk je meteen wat ze er van vinden. Maar de ene jongere is de andere niet hoor. Ik maak gewoon iets en ik hoef ze ook niet allemaal te bereiken.”

Theater met lagen, de DJ als acteur en voorstellingen zonder krokettenlucht… tijd voor een rondje ‘wat is waar’, aan de hand van de volgende stellingen.

Jongeren krijg je niet zomaar naar het theater; je moet ze verleiden

Een flyer in de bus is niet genoeg beaamt Het Syndicaat, want het aanbod is enorm. Wagenaar gaat daarom voor het creëren van een bepaalde sfeer in het theater. “Je moet dingen naast je voorstelling doen. Soms maken we een tentoonstelling rond het thema of geven we masterclasses voorafgaand aan het stuk.”

Kings, Made in da Shade

Geef ze een reden om te komen, want theater als medium is achterhaald; als jongeren niks vinden waar ze mee kunnen relaten, dan bloedt je dood als groep – zegt Marjorie Boston. Dus kiest Made in da Shade ervoor om jongeren hun eigen verhalen te laten zien; het verhaal van de straat. Zo ook in hun nieuwste voorstelling Kings, waarin een – waargebeurd – gewelddadig conflict tussen jongeren in een Franse buitenwijk centraal staat.

En Huis aan de Amstel? Muriël Besemer zoekt in haar werk op scholen altijd naar verbanden tussen verschillende kunstvormen. Video’s, foto’s, krantenberichten of films – alles heeft een link met elkaar. “Ik denk altijd, die grote jassen waarachter jongeren zich verstoppen – daarachter zitten de wereldverbeteraars, de mensen met een eigen geest. Díe jongeren wil ik aanspreken.”

Een goed verhaal is van alle tijden

Daar zijn de dames het over eens. Maar wat maakt iets tot een goed verhaal? Made in da Shade vindt zijn eigen klassiekers uit en plaatst de mythes van vandaag op het podium. Boston: “De grote onderwerpen als liefde, vriendschap en identiteit zullen altijd blijven. Maar de context verandert en daar moet je in meegaan. Zo’n nieuwe overlevering is bijvoorbeeld onze voorstelling Scarfaced dat het verhaal van gangsterbaas Tony Montana vertelt, die zit heel dicht bij een klassieke figuur als Richard III.”

Tot jij mij ziet, Huis aan de Amstel. Foto: Sanne Peper

Besemer denkt dat een verhaal tijdloos wordt als het mogelijkheden biedt tot verschillende interpretaties. Alle grote filosofen hebben zich over de broedermoord van de bijbelse Kaïn en Abel gebogen, maar met Tot jij mij ziet komt Huis aan de Amstel met een eigen, herkenbare versie. Zo blijft het oude verhaal actueel en intrigerend, voor welke publieksgroep dan ook.

Jong zijn is een ‘state of mind’

Jonge mensen die oud zijn, of oude mensen die juist jong zijn; Muriël Besemer komt ze wel tegen. “Ik voel me vaak meer verbonden met een veertienjarige dan met een veertigjarige. Het is de leeftijd dat je voor het eerst eigen inzichten krijgt maar niet de waarheid denkt te weten. Ze eisen ook van jou als docent dat je je kwetsbaar opstelt, dat je jezelf weer dingen gaat afvragen.”

Ook Wagenaar probeert bij Het Syndicaat jong te blijven denken. “Weet je wat het is met ouder worden? Je blijft hangen in je eigen gedachten. Door dat naar binnen keren wordt je wereld steeds kleiner. Jong zijn is dat je goed naar buiten blijft kijken… Showroom Survival speelde laatst in Wageningen voor alleen maar grijze kapsels, maar die vermaakten zich opperbest.”

CKV, wat moet je ermee – houd het onderwijs uit het theater

Cultureel Kunstzinnige Vorming: het paradepaardje van het studiehuis is een veelbesproken schoolvak de laatste jaren. Hoe kritisch staan de theatermakers tegenover het CKV-onderwijs?

Aan de overkant, Huis aan de Amstel. Foto: Sanne Peper

Volgens Daniëlle Wagenaar ligt het probleem bij de leraren, die niet zijn opgeleid om hun leerlingen voor kunst te interesseren; zij hebben geen idee wat ze met het vak aan moeten. Het is aan de theatergroepen om het gat te dichten.”Het Syndicaat heeft contact met een aantal scholen die we laten zien wat we doen. Maar wij spelen niet voor het VMBO. Het is niet mijn taak om jongeren op te voeden in het leren kijken. Ik wil graag mensen spreken die wíllen kijken.”

Besemer denkt dat de makke van het vak CKV ligt bij het gebrek aan een rode lijn voor de leerlingen. “Ze mogen zelf gaan kijken naar wat ze willen, maar tot die keuze zijn ze helemaal niet in staat, en dan wordt het een verplichting. Je moet ook mee naar je oma op je achtste, maar dat zou je op je zestiende niet meer moeten hoeven zeggen…”

De school moet naar het theater, vindt Marjorie Boston, en niet andersom. “Als er nu niets verandert, krijgen bedrijven later alleen maar intellectuele employees… Als mensen niet leren om creatief te zijn, dan heeft dat uiteindelijk zelfs z’n weerslag op de economie.”

Wil je je hart ophalen bij meer theater (ook) voor jongeren? Van 26 november t/m 3 december vindt in Groningen het Jonge Harten Festival plaats.

Made in da Shade speelt nog tot en met 27 januari 2006 de voorstelling Kings. Kijk hier voor meer informatie.

Voor informatie over het Syndicaat klik je hier. De voorstelling Showroom Survival (in samenwerking met Boogaerdt/VanderSchoot) is nog te zien tot en met 23 december 2005.

Huis aan de Amstel speelt tot en met 18 december 2005 de voorstelling Aan de overkant.