Fysieke betrokkenheid zet je aan het denken

Wheather report, in Tate Gallery (London, 2003)

Olafur Eliasson is geboren in Kopenhagen in 1967 en heeft er van 1989 tot 1995 op de Royal Academy of Arts gestudeerd. Hij heeft ondermeer deelgenomen aan tentoonstellingen in het Guggenheim Museum in New York en het Museum of Contemporary Art in Los Angeles. Voor al zijn werk gebruikt Olafur Eliasson grootheden en elementen die aan het weer gerelateerd zijn: water, licht, temperatuur en druk. Met zijn installaties creëert hij de illusie van natuurlijke verschijnselen in bebouwde omgevingen – zoals een straat of een kunstgalerie. Hiermee zet hij de bezoeker aan het denken over de betekenis en perceptie van de visuele omgeving en wil vragen oproepen als ‘Wat is mijn rol in deze omgeving?’, ‘Wat voor invloed heb ik op de omgeving?’ en ‘Hoe kan ik de omgeving beïnvloeden?’ Volgens Olafur Eliasson is verandering mogelijk door constant vragen te stellen. Eliassons werk getuigt van een kritische blik ten opzichte van de hedendaagse consumptiemaatschappij waarin iedereen maar klakkeloos consumeert wat hem voorgeschoteld wordt. Momenteel woont en werkt Olafur Eliasson in Berlijn.

Kubisme

Eliasson probeert met zijn werk de bezoeker bewust te maken van diens perceptie, een motief dat afkomstig is uit het kubisme. Kubisten begonnen al rond 1910 met het ontwikkelen van een andere kijk op kunst. De beleving en de relatie tussen de kijker en het schilderij stond hierbij centraal. Schilderijen verbeeldden niet langer statische stillevens of romantische landschappen, maar tijd en ruimte werden op een nieuwe manier onderzocht en vormgegeven. Door objecten van verschillende standpunten gefragmenteerd weer te geven, leek het alsof een object of beweging driedimensionaal vastgelegd kon worden op het platte, witte doek. Hierdoor wordt de toeschouwer geconfronteerd met tijd en ruimte.

Licht en water

De drie installaties in Museum Boijmans Van Beuningen zijn groots en indrukwekkend, maar tegelijkertijd van een geruststellende eenvoud. Door met een lichtbundel op water te schijnen, worden trillingen van het wateroppervlak op de wanden geprojecteerd. Kleine rimpelingen zijn van grote invloed op de wandprojecties. Langs de bakken met water fungeren houten planken als looproute door de gehele tentoonstelling.

Bij de eerste bak met water tref ik een vrouw aan met twee kinderen. De vrouw ligt op de houten planken aandachtig te kijken naar de lichtgolven die op de wand worden geprojecteerd. Terwijl haar kinderen een beetje verveeld met hun vingers in het water zitten te spelen, kijkt ze naar de projecties alsof er elk moment iets spectaculairs staat te gebeuren. Boven de waterbak hangt een spons die met een touw in verbinding staat met een soort klok aan de wand. Na enkele minuten wachten, waarin ik mezelf als rationeel mens afvraag wat de bedoeling van het geheel is, maken de kinderen een enthousiast geluid; de spons valt in het water waardoor het hele wateroppervlak in beweging komt en de reflecties op de muur bewegen als op hol geslagen hartslagen. Ik heb nooit geweten dat zoiets simpels als bewegende lichtgolven zo mooi kan zijn.
Nieuwsgierig gemaakt door een hard piepend geluid loop ik verder naar de volgende bak met water. Er staat een aantal volwassen mensen op planken te springen waardoor die wat omhoog komen van het vloerniveau. Telkens als iemand op een plank gaat staan, kijkt de rest wat er met de lichtgolven gebeurt, in de hoop dat er een zichtbare verandering optreedt. Pas als ze met zijn vieren als een stel kleine kinderen springen, zien we de lichtgolven reageren. Tevreden lopen de mensen weer verder.

Aanrader

Veel van Olafur Eliassons installaties zijn gebaseerd op de vraag waar we in de samenleving nog onze zintuigen gebruiken om onze omgeving te definiëren. Doordat er een directe relatie ontstaat tussen de bezoeker en zijn omgeving, raakt het individu zich bewust van de mogelijkheden om zelf in te grijpen. Wat dat betreft, zijn de waterinstallaties in het Museum Boijmans Van Beuningen zeker geslaagd. Bezoekers vragen zich af waar de enorme installaties voor zijn bedoeld en worden geprikkeld om zelf op onderzoek uit te gaan. Ze worden nieuwsgierig naar de invloed die zij hebben op de lichtprojecties door het beïnvloeden van het wateroppervlak. Notion Motion is een tentoonstelling die je aan het denken zet. Op het eerste gezicht ziet het er een beetje rommelig uit, maar dat verdwijnt snel door de uitdaging betrokken te raken bij de objecten. Een echte aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in de moderne kunst.

Notion Motion is nog tot en met 8 januari 2006 te zien in Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam.