Menselijke architectuur

De modernisering na de Tweede Wereldoorlog maakte van het bouwen een technische aangelegenheid. De mens voelde zich vervreemd van zijn woonomgeving. Daar wilde Team 10 iets aan veranderen. De architecten van Team 10 waren er van overtuigd dat ze met moderne architectuur en stedenbouw een bijdrage konden leveren aan een ‘open’ samenleving waarin iedereen zichzelf kan ontwikkelen. Architecten dienden rekening te houden met de context: waar het gebouw kwam te staan en door wie het gebruikt zou worden.

Inzending voor de ‘Berlin Hauptstadt’ competitie 1958-1959 door Alison en Peter Smithson, met Peter Sigmond

Wooncellen

De projecten van Team 10 lopen uiteen van complete steden, grootschalige woningbouw en infrastructuur tot openbare gebouwen en kinderspeelplaatsen. Centraal stond de grote belangstelling voor alledaagse omgevingen, bestaande leefpatronen en de specifieke karakteristieken van de omgeving. Dit zie je duidelijk terug in de vele schetsen van woningschakelingen en zichtlijnen van binnen en buiten een gebouw. Interessant is de maquette van luciferdoosjes van Herman Hertzberger waarin hij een studie doet naar een alternatief voor de monotone suburb. Door het verschuiven van de wooncellen ontstaan binnenplaatsen met terrassen en tuinen en krijgt elke woning voldoende daglicht.

Meetings

Team 10 heeft geen duidelijk manifest of programma achtergelaten. Ook wisselde de samenstelling van de groep regelmatig, waardoor Team 10 nooit een duidelijk gezicht heeft gekregen. Het enige houvast waren de ‘Team 10 meetings‘ die de groep tussen 1953 en 1981 organiseerde. Tijdens deze bijeenkomsten discussieerden de leden over thema’s als ‘mobiliteit’, ‘groei en verandering’ en ‘collectiviteit en identiteit’. Eén van de laatste bijeenkomsten vond plaats in 1977. Toen Jaap Bakema in 1981 overleed is er een einde gekomen aan de Team 10 meetings. Het optimisme over de vooruitgang van de ‘open samenleving’ was inmiddels omgeslagen in pessimisme over de toegenomen individualisering en ongelijkheid. Door de ‘bewonersinspraak’ liet Team 10 echter zien dat ze nog steeds nieuwe vormen van moderne architectuur nastreefde waarin de mens centraal stond.

Aanrader

Bijeenkomst Team 10 in Spoleto, 1976. Foto: Sandra Lousada (bron: Collectie NAi)

Wat meteen opvalt aan deze tentoonstelling in het NAi is de uitgebreide weergave van de ideeën en theorien van de leden van Team 10. Door de vele briefwisselingen en originele handgemaakte schetsen krijg je een duidelijk beeld van de behandelde vraagstukken en hoe men hier tegenover stond. De tentoonstelling is helder opgebouwd uit verschillende delen die elk een eigen thema behandelen. Deze delen zijn afgescheiden door holle ruimtes waarbinnen de verschillende meetings behandeld worden. Door deze opzet is er een helder verband tussen de thema’s onderling en de relatie met de meetings door de tijd heen. Ook de videobeelden van Aldo van Eyck en Jaap Bakema, waarin de oude meesters hun opvattingen uiteen zetten, zijn erg interessant. Net als de vele originele schetsen en tekeningen.

Kortom, een tentoonstelling die niet alleen voor de architectuurfreak een aanrader is, maar voor iedere geïnteresseerde in de geschiedenis van wonen in Nederland. De maquettes alleen zijn al genoeg reden om een bezoekje te brengen aan het NAi.