The Pillowman (De Theatercompagnie)

Katurian (Mike Reus) woont in een totalitaire staat en wordt verhoord over de afschuwelijke inhoud van zijn verhalen en hun overeenkomst met recent gepleegde kindermoorden. Hij snapt niet waarom hij vast zit. Hij is slechts schrijver. De twee ondervragende politieagenten, de sardonische Tupolski (Harry van Rijthoven) en de explosieve Ariel (Jappe Claes), denken hier heel anders over. Ze hebben ook de broer van de schrijver, de geestelijk gehandicapte Michal (Tijn Docter) opgepakt. Michal biecht op dat hij door de verhalen van zijn broer beïnvloed is om de gruwelijke moorden te plegen. De moordenaars in zijn verhalen zijn immers altijd helden. Stukje bij beetje komt de waarheid boven tafel over het verleden van de broers en de verschrikkelijke misdrijven die zijn gepleegd.

Humor en horror

Het verschrikkelijke verleden van de twee broers is zo schrokkend dat de rest van de verhalen eigenlijk verbleken met de realiteit. The Pillowman behoudt een goede balans tussen humor en horror. Aan het begin wordt er wat oncomfortabel en gespannen gelachen, maar het publiek wordt al snel losser. De verhalen zijn soms zo gruwelijk dat ze weer ludiek worden. Humor van de zwartste soort en dat maakt het toneelstuk draaglijk.

Jeugdtrauma

Het grootste deel van het theaterspel houdt me op de punt van mijn stoel. Dankzij onverwachte wendingen heb je geen idee wat er gaat gebeuren. Het publiek wordt overspoeld met verschillende emoties. Helaas verliest The Pillowman wat vaart na de pauze. In het tweede deel wordt vooral de psyche van de politieagenten belicht. Het blijkt dat zij ook worstelen met een jeugdtrauma. De kindermoorden maken daardoor een grote indruk op hen en zij willen kinderen beschermen tegen alle kwaad. De vraag waar alle personages mee worstelen is hoe je kinderen tegen de pijn van het leven kunt beschermen.

Indrukwekkende optredens

Het design van de verhoorkamer is donker en dreigend. Ik vind het jammer dat de spanning echter nooit echt te snijden is. Tupolski en Ariel komen nooit echt dreigend over. Zelfs niet als ze Katurian en zijn broer willen executeren en folterapparaten tevoorschijn halen. Het is menens, zoveel is duidelijk, maar ik voel het niet helemaal. Het ‘good cop’/’bad cop’-gegeven had extremer mogen worden doorgevoerd. Dit betekent niet dat de acteurs geen sterke rollen neerzetten. Integendeel, het zijn indrukwekkende optredens, met name van de twee broers. Mike Reus als Katurian zie je steeds zekerder worden in zijn spel naarmate hij erachter komt hoe de vork in de steel zit. Wanneer hij zijn verhalen vertelt, zie je de ijdele zelfbetoverende genoegdoening in zijn gezicht. Ook ben ik onder de indruk van het charmante spel van Tijn Docter als de gehandicapte jongen. Zijn onbevangenheid lijkt vanzelfsprekend in al zijn onschuld maar ook in zijn gemeenheid.

Fantasieën ontwikkelen

Het ware onderwerp is niet de gruwelijke misdaad en onterechte staf ook al is dat de synopsis van het stuk. Het gaat over het vertellen van verhalen en de opwindende potentie van verhaal en theater zelf. Het gaat schrijver McDonagh niet om de kracht van verhalen om de illusies van het leven te verzwakken. Hij vindt ook niet dat verhalen moreel superieur zijn. Het gaat Katurian immers niet om sociaal commentaar, autobiografische onthulling of spiritualiteit. Zoals hij zelf zegt: “Het zijn verhalen, ik wil er niets mee zeggen!” Het gaat om het menselijke instinct om fantasieën te ontwikkelen. Deze kunnen eeuwig doorleven en daar wil de schrijver zelfs zijn leven en die van zijn geliefde broer voor opofferen. Zelfs de verharde politiemannen komen geleidelijk meer open te staan voor de macht van literatuur en kunst en de belangrijkheid van inspiratie en uitdrukkingsvermogen. Lang leve de verbeelding!

The Pillowman loopt nog tot en met 21 mei 2005.