Op zoek naar Duchamp

Voor de goede orde hier eerst enige achtergrondinformatie over Marcel Duchamp (1887-1968). Duchamp wordt beschouwd als avant-gardistisch kunstenaar die geflirt heeft met het Futurisme, Surrealisme en later ook Dadaïsme. Hij baarde opzien door het exposeren van een urninoir. Deze zogeheten readymade was het eerste expliciete niet zelf vervaardigde object binnen de kunst. De schaakliefhebbende Duchamp stelde met zijn werk vragen over auteurschap en authenticiteit. Ook rakelde hij vragen op over het kunstenaarschap. Onder andere door een tijd lang veel met schaken bezig te zijn. Zijn met veel ironie overladen en speelse werk wordt als het fundament van de conceptuele kunst uit de jaren 60/70 gezien.

Mystificatie

In zijn zoektocht vangt Krist Gruijthuijsen vaak bot. Veelal omdat de betreffende Marcel Duchamp overleden blijkt te zijn. Wat ons echter steeds nieuwsgieriger maakt naar de mogelijk nog levende naamgenoten. Krist vraagt tijdens zijn zoektocht allerlei markante Fransozen hoe hij monsieur Duchamp kan vinden, hoe het met zijn gezondheid is gesteld, wat voor hobby’s hij heeft en wat voor beroep hij uitoefent. Duidelijk niet verwijzend naar de kunstgeschiedenis vertellen de dorpsbewoners haast naïevelijk in kleur en geur over hun meneer Duchamp. Zo bouwt Krist Gruijthuijsen niet alleen het beeld op van de besproken persoon, hij mystificeert tegelijk ook de kunstenaar Marcel Duchamp. Het is in het videowerk heel moeilijk om uiteindelijk niet de naamgenoten met elkaar te verwisselen. Zo kun je opeens de kunstenaar Duchamp zien als een aardige boer die welwillend zijn tractor aan zijn buurman uitleent. Of je probeert bijvoorbeeld parallellen te trekken tussen de creativiteit van de gebroeders Duchamp en de aquarellerende neef van een overleden fabriekswerker die dezelfde naam droeg.

ironisch tintje

De vraagt blijft wat de maker van dit filmpje ons heeft willen laten zien. We kunnen het werk moeilijk beschouwen als serieus ‘onderzoek naar de kunstenaar Duchamp’. Vanwege het bewust weglaten van de verschillende Marcel Duchamps is het daarvoor te onvolledig. Het lijkt eerder een onderzoek naar het ‘mysterie Duchamp’. Dat is ook hetgeen waarnaar Gruijthuijsen lijkt te verwijzen. Onder andere door de nog levende naamgenoten niet te tonen, wat het werk een ironisch tintje geeft. Hij lijkt een deel van het mysterie te willen ophelderen, maar in feite maakt elke verwijzing naar Duchamp het geheel alleen maar mysterieuzer. Wanneer het enkel de intentie is om te ontmystificeren dan is er hier duidelijk sprake van een contradictie. De intentie blijft onduidelijk. Het is daardoor niet te zeggen of dit werk een oprecht gedegen onderzoek is naar de beweegredenen van Marcel Duchamp of dat het slechts koketteren is met één van de iconen van de moderne kunst. Waar een verklaring van de kunstenaar uitblijft vrees ik voor het laatste.