Lofzang op dode moeders

Twee jaar geleden stierf de moeder van acteur Marcel Musters. Bevriend toneelschrijver Maria Goos stelde voor een voorstelling te maken over hun beider moeders, omdat die vrouwen zo’n enorm stempel hadden gedrukt op hun leven. Goos’ moeder was toen al zeventien jaar dood. Aan zoveel openheid was Musters op dat moment nog helemaal niet toe, hij was van die dood nog lang niet bekomen. Een jaar later had hij echter de onbedwingbare behoefte aldoor over zijn moeder te praten. Zo werd de basis gelegd voor deze voorstelling.

Kaarsje

Tussen stapels paperassen, glazen water en mobiele telefoons brandt een waxinelichtje. Een wat misplaatst teken van knusheid temidden van al die rommel op het tafeltje dat het decor vormt. Maar dat kaarsje brandt ook helemaal niet voor de gezelligheid. Maria Goos heeft het ding aangestoken om de sterfdag van haar moeder te gedenken, zo blijkt na verloop van tijd.

Kwetsbaarheid

Smoeder is geen gewoon toneelstuk met een strak omlijnde tekst en twee acteurs die hun personages spelen. Integendeel. Marcel Musters en Maria Goos zetten zichzelf neer, twee mensen die in het theater hun eigen verhaal vertellen. Daarin slaagt rasacteur Musters beter dan Goos. In al zijn onhandige kwetsbaarheid zet Musters zowel de zoon die hij zelf is als het typetje van zijn kettingrokende moeder sterk neer, plus dat van zijn stoere, ruige vader.

Goos is geen toneelspeler, maar Neerlands meest geprezen toneelschrijver. Acteren gaat haar minder makkelijk af, al kan ze wel aardig vertellen. Omdat deze voorstelling zo extreem persoonlijk is, kun je daaraan als toeschouwer geen waardeoordeel verbinden: je wilt het verhaal horen of niet.

Ave Maria

Om beurten vertellen ze over hun moeder. Musters brengt daartoe een bandopname mee van zijn Brabantse tantes, de zusters van zijn moeder. Die zingen het oer-katholieke Ave Maria. Onbedoelde ‘side-kick’: tijdens de première van deze voorstelling zong een aantal oudere Brabanders in het publiek het lied spontaan mee, tot hilariteit van de acteurs. Musters komt uit een gezin met vier zoons, ‘de vier musketiers’. Zijn vader was ‘de zingende barkeeper’ vertelt hij, die werkte van Antwerpen tot Amsterdam. Vader voerde tot diep in de nacht zware gesprekken, terwijl hij zijn lever naar god hielp met behulp van grote doses sterke drank. Vader Musters stierf op zijn 49e. Maria Goos is het late nakomertje in een gezin van drie kinderen. Haar vader stierf toen ze elf was.

Accent

Musters schetst zijn moeder: de ene arm over de borst gekruist, terwijl de andere hand de onderlip dubbelvouwt. Die houding, gecombineerd met een zwaar Tilburgs accent, neemt Musters aan als hij zijn moeder speelt. Goos’ moeder zat altijd wijdbeens, de ellebogen op de knieën: “Niet te veel willen, niet te veel verwachten, want dan kan het alleen maar tegenvallen.” Goos zet er het dialect van Breda tegenaan en speelt zo haar moeder. Het al te bescheiden motto luidt: “Bij ons lukt nooit niks.”

Persoonlijk

Herkenbaar in hun verhalen zijn anekdotes en irritaties: waarom is je moeder onvervreemdbaar je moeder? Waarom is ze lief, maar soms ook een loden last? Daarover gaat deze komische maar vooral zeer persoonlijke voorstelling. Die in de slotfase zowaar de waterlanders opwekt, als Marcel Musters zegt dat hij zo veel van zijn moeder hield.

Smoeder is een lunchvoorstelling, alleen te zien in Bellevue in Amsterdam tot en met 24 oktober 2004.