De wereld draait om de verkoop

De opbouw van Ventilatoren is bijzonder voor een stripboek. Het eerste deel van het boek speelt zich af in de huidige tijd. De lezer volgt een dag uit het leven van de bejaarde Abraham Matchcard. We volgen hem bij zijn dagelijkse bezigheden. De oude man staat in de middag op, gaat in bad, warmt zijn kant-en-klaarmaaltijd op en leest wat in oude boeken van zijn broer. Onderhand vertelt hij over de opkomst en ondergang van het bedrijf van zijn vader, Clyde Ventilatoren (in de originele versie iets prozaïscher: Clyde Fans), en over zijn voormalig vak van vertegenwoordiger. Daarbij vertelt hij dat zijn broer ook geprobeerd heeft dat vak uit te oefenen, maar daarin verschrikkelijk mislukte, om zich vervolgens thuis op te sluiten om administratief werk te doen en briefkaarten met afbeeldingen van reuzengroenten te verzamelen.

Terug in de tijd

Wat er tijdens die verkooptocht precies mis is gegaan is te lezen in het tweede deel van het boek, dat in de jaren 50 speelt. Simon Matchcard wordt gevolgd op zijn eerste en enige reis als vertegenwoordiger. Hij is op van de zenuwen en bakt er niets van, tot hij vlucht en zich stort op de briefkaarten. Met deze opbouw zou het verhaal in een “gewone” roman vrijwel onuitlegbaar geweest zijn. Juist het visuele aspect van de strip maakt dat de enorme flashback goed te begrijpen is, doordat de omgeving anders is en de figuren jonger. Daarnaast zitten er allerlei details in de strip die uitleg geven of juist vragen oproepen, zoals een portret van de broers als twintigers met een derde jonge man: een broer?

Persoonlijke gevangenis

Het boek draait om hoe het bedrijf, en in wezen het verkopen van de ventilatoren, het leven van de twee broers heeft vormgegeven. Voor beide mannen is het verkopen in een persoonlijke gevangenis uitgelopen. In het geval van Simon een zelfverkozen opsluiting na zijn commerciële mislukking, in dat van Abraham veroorzaakt door omstandigheden, namelijk het verval van het bedrijf en de verzorging van Simon. Hoewel Abraham toegeeft: “De meeste mensen lijken hun best te doen om sleur te vermijden. Zo niet Simon en ik. We waren er aan verslingerd.” Ondanks de treurige stemming die het boek uitstraalt, lijkt Abraham het niet echt erg te vinden om alleen te zijn.

50’s stijl

Het tekenwerk van Ventilatoren sluit prachtig bij het verhaal aan. De auteur, Seth (pseudoniem van Gregory Gallant), is verslingerd aan de jaren 50 en dat is in het tekenwerk terug te vinden. De stijl is een van de “klare lijn”, met veel abstractie, en is verwant aan het werk van hedendaagse Franse striptekenaars als Dupuy en Berberian. De tekeningen zijn zwart-wit met blauw en grijs als steunkleur, wat in het eerste deel het verval van Abraham en Clyde Ventilatoren en in het tweede deel de treurige stemming van Simon goed ondersteunt.

Voer voor letterkundigen

Door de opbouw en thematiek is Ventilatoren een uitzonderlijk intrigerend en gelaagd boek, dat zelfs na meerdere lezingen nog boeit en vragen oproept. Het boek verdient eigenlijk beter dan de naam “strip”, omdat daar in Nederland nog altijd associaties aan kleven van vermaak voor kinderen. Ventilatoren is een aanrader voor echte literatuurliefhebbers en iedereen die flink is uitgekeken op Suske en Wiske.