FACTORY in een regie van Schwalbe – Standpunt
Theatercollectief Schwalbe zet met Standpunt de verkenning van groepsprocessen voort die zo bepalend was voor hun eerdere werk. Door de lange opbouw en de onbevredigende korte uitbarstingen van energie is de voorstelling een ontregelend spel tussen verstoring en behoud van de collectieve balans.
De uitvoerenden zijn in deze voorstelling niet de Schwalbe-leden zelf, maar negen leden van FACTORY, het platform van Frascati en hun huisgezelschap Likeminds, dat gericht is op jonge Amsterdamse creatievelingen tussen de 16 en 23 jaar. De negen jongelingen staan op een rij in het midden van de zaal. Iedereen staat in een starthouding om te gaan rennen, al ziet deze pose er per persoon anders uit. Minutenlang staan ze in volle concentratie te wachten tot een van hen het startsignaal geeft: ze rennen in volle snelheid naar de voorkant van de zaal, naar de achterkant en terug naar het midden, waar ze hijgend hun eerdere positie aannemen. Soms is er sprake van een valse start, rent een klein groepje vooruit en druipt weer af wanneer ze merken dat de rest niet volgt. Langzaam wordt de afgelegde afstand kleiner, destabiliseert de lijn en probeert een enkeling een voorsprong op te doen.
Wachten op de ontlading
De voorstellingen van Schwalbe, waarvan de leden afkomstig zijn van de mimeopleiding van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, kenmerken zich door een radicale lichamelijkheid, minimalisme en een grote aandacht voor groepsprocessen. In Schwalbe zoekt massa rende een grote groep mensen – op het hoogtepunt ongeveer tweehonderd – een uur lang op volle snelheid door de theaterzaal. Plots sprongen individuen in het oog, dan gingen ze weer op in de draaikolk van mensen. Het uitgangspunt van Standpunt klinkt vergelijkbaar met Schwalbe zoekt massa, maar de beleving is totaal anders. De trance van de constant bewegende massa is hier verruild voor horten en stoten, energie die zich ophoopt in het lichaam van de uitvoerende en plots, voor enkele seconden, tot uitbarsting komt. Het proces van rennen en stabiliseren duurt echter slechts enkele tientallen seconden, hierna is het weer wachten op de nieuwe ontlading.
Medestanders of achterblijvers
De constante verstoring en onderbreking van de status quo maken immersie welhaast onmogelijk en de dynamische spanning van de voorstelling vereist een actieve kijkhouding. Juist omdat hier slechts negen spelers op het podium staan, valt elke kleine individuele afwijking binnen de groep direct op. De harmonie van het begin verandert in wrange dissonantie en langzamerhand valt de groep ten dele uit elkaar. De durf om een nieuw pad in te slaan wordt meermalen bestraft: niemand volgt en de dappere pioniers keren onverrichter zake terug naar de middenlinie. Met minimale middelen toont Standpunt de wrijving tussen pogingen om gezamenlijk vooruit te komen en de angst om buiten de groep te vallen.
Ben van Duin 
