Stof tot nadenken

Geachte Heer M. overigens heel fraai mee speelt – en ten tweede moet de film al heel goed meevallen, wil je achteraf nog zin hebben om het boek te lezen.

En viel dat bij Ask the Dust even tegen: al bij al een klef melodrama met een humoristische inslag die niet werkt. Met bovendien weinig chemie tussen hoofdrolspelers Collin Farrell en Salma Hayek. Kortom, een film om snel te vergeten. Maar wàt een ervaring was het boek waarop Ask the Dust is gebaseerd. ‘De beste roman ooit geschreven’, staat op de kaft van de Nederlandstalige editie. Getekend: Charles Bukowski, auteur van onder meer de meesterwerken Post Office en Ham on Rye. Altijd opletten met dergelijke quotes natuurlijk, maar we snappen perfect wat Bukowski in deze roman van zijn generatiegenoot zag: het is een energie, rusteloze vertelling, samengebald in niet meer dan 200 pagina’s.

Een Hongerkunstenaar
Een zinderend verslag van hoe Arturo Bandini, een would-be schrijver die zich, met amper één gepubliceerd verhaal op zijn conto, de ambitie aanmeet om een alles verschroeiend meesterwerk te schrijven. Hij verhuist naar Los Angeles, trekt in een armzalig hotel en stelt daar vast dat hij niet aan schrijven toe komt. Zijn buik trekt samen van de honger, de Californische zon verschroeit hem levend en wanneer hij aan zijn typemachine zit, gebeurt er niets. Bovendien lijkt zijn hotel bevolkt door (wereld)vreemde creaturen, aan wie hij nog geld verschuldigd is of omgekeerd. Kortom, niet de beste werkomstandigheden. Af en toe is er een lichtpunt – de 175 dollar die hij krijgt voor een tweede gepubliceerd verhaal – maar daar staan even zoveel dompers tegenover. Zoals wanneer hij zich moet verlagen tot het stelen van een melkfles om toch iets binnen te hebben, om vervolgens vast te stellen dat hij een fles vreselijke karnemelk heeft gegapt.

Eén en ander wordt in beweging gezet wanneer hij Camilla Lopez ontmoet, een dienster in een plaatselijk café. De wat labiele Camilla heeft Mexicaanse roots en probeert het in Amerika te rooien. Aanvankelijk vonkt het met het Italiaanse karakter van Arturo en vliegen de racistische, confronterende verwijten alle kanten op, maar al snel groeien ze naar elkaar toe en breken bijgevolg in de schrijver alle creatieve dammen open. Maar dan blijkt Camilla, wanneer zijn eerste roman eindelijk verschijnt, verdwenen.

What’s in a name
Vraag het aan het stof is een weergaloze roman die de lezer geen adempauze gunt. Het tempo is jachtig, de humor scherp en perfect gedoseerd, en de schrijver roept de City of Angels van de jaren 30 op een verbluffende manier tot leven – het schrijfplezier spat van de pagina’s. Het is bijna onvoorstelbaar dat deze roman al uit 1939 dateert, zo fris en levendig komt hij over. En al even onvoorstelbaar is het feit dat dit boek tot zo’n lamlendige film leidde in 2007. O ironie: toen scenarist Robert Towne inspiratie zocht voor zijn dialogen in Chinatown, nam hij Ask the Dust ter hand. En laat diezelfde Towne de regisseur zijn van de sof Ask the Dust. ’t Kan verkeren.

Alleen de Nederlandse titel is wat minder, maar dat kan je natuurlijk de schrijver niet aanwrijven. Terwijl Ask the Dust geweldig klinkt – drie éénlettergreepwoorden, dwingende toon – lijdt Vraag het aan het stof wat aan langdradigheid, met zijn twee lidwoorden én voorzetsel om amper vijf woorden. Vooral omdat het proza van Fante zo gebald en soepel is, zonder ook maar één woord teveel. Maar goed, als je de titel al moet aangrijpen om kritiek te formuleren, dan weet je dat je een dijk van een roman hebt geschreven natuurlijk. Een dijk die na bijna 80 jaar nog altijd niet het kleinste barstje vertoont.