IDFA 2013 - IDFA: Deel 2

Inhoud: The Unknown Known | Aim High in Creation | Pipeline | Desert Runners

Morris en de minister

The Unknown Known
Errol Morris • VS, 2013
4.0

Zie hier een typische Errol Morris documentaire waarin de uit zijn oeuvre bekende elementen wederom aanwezig zijn: de interotron (waardoor de geïnterviewde recht in de camera kijkt), de met veel jump cuts gemonteerde gesprekken, de inventieve vormgeving, de fraaie cinematografie, het sterke archiefmateriaal en een meeslepende score (ditmaal van Danny Elfman) die je het verhaal in zuigt. De (enige) gesprekspartner is dit keer oud-minister van defensie Donald Rumsfeld, die een cruciale rol speelde in de War on Terror en de invallen in Afghanistan en Irak. Een belangrijke rol in de docu spelen de letterlijk tienduizenden memo’s die Rumsfeld tijdens zijn loopbaan naar collega’s stuurde; het waren er zoveel dat ze vergeleken werden met sneeuwvlokken.

Een vergelijking met Morris’ The Fog of War ligt voor de hand. Ook hier blikte Morris met een oud-minister van defensie terug op diens leven en de rol die hij speelde in een desastreuze oorlog. Rumsfeld en McNamara hebben ook fysiek en qua manier van spreken wel wat van elkaar weg. Maar waar bij McNamara de twijfels aan de oppervlakte lagen, is dit bij Rumsfeld compleet afwezig en spat de zelfingenomenheid zo nu en dan van het doek. (Rumsfeld had voordat hij toestemde met het interview The Fog of War gezien en hij verafschuwde het dat McNamara spijt betoonde.) The Unknown Known haalt geen nieuwe feiten boven tafel, maar Morris toont wederom zijn vermogen om een intrigerend portret neer te zetten. Eentje waarin de hoofdpersoon zich meer zorgen leek te maken over de juiste definities van typen oorlogsvoering, dan dat hij bezig is om oplossingen te zoeken of beleid te voeren. Iemand die zich sommige feiten niet juist (wil) herinneren (zoals zijn suggestie over een band tussen Al Quaida en Saddam Hussein). En iemand die de wereld het liefst in Cruijffiaanse wijsheden onderverdeeld, waaraan de film zijn titel heeft te danken. (Marcel Westhoff)
Terug naar boven

Aan de zijlijn

Pipeline
Vitaly Mansky • Rusland, Duitsland, Tsjechië, 2013
2.5

‘Volg de pijpleiding die van Siberië naar West-Europa loopt en zie maar wat je onderweg tegen komt’ lijkt de insteek geweest te zijn van Pipeline. Met lange, vaak statische shots worden tafereeltjes van het alledaagse leven getoond, waarbij het winters landschap van armoedig platteland – waarin de tijd stil lijkt te hebben gestaan – langzaamaan stedelijker en welvarender wordt. De getoonde beelden doen, mede door de afwezigheid van voiceover of enige andere duiding, en door het schijnbaar ontbreken van een link met de gekozen rode draad, soms wat willekeurig aan. Wat overblijft zijn enkele treffend geobserveerde scènes, zoals de triest aandoende bruiloft op de grens van Azië en Europa, de kerkdienst in een afgelegen treinwagon en de verwoede pogingen om in de permafrost een graf te graven. Het is een beeld van een Russische economische levensader, waarvan de mensen die ernaast wonen niet of nauwelijks profiteren. Sterker: in een van de eerste scènes wordt duidelijk dat de gasleiding desastreus is voor de lokale visvangst. Enkele vervreemdend aanvoelende tussenshots van gasinstallaties moeten de link met het onderwerp weliswaar duidelijk maken, maar doen eerder het tegenovergestelde.
Terug naar boven

Anti-fracking, Kim Jung-Il stijl

Aim High in Creation
Anna Broinowski • Australië, 2013
4.5

Als filmmaakster Anna Broinowski geconfronteerd wordt met plannen om vlak bij haar huis, in Sydney Park, naar schaliegas te boren (het zogenaamde fracken), besluit ze hierover een documentaire te maken. Gefrustreerd door de weigering van betrokken partijen om openheid hierover voor de camera te geven, besluit ze het anders aan te pakken. Ze gaat een anti-fracking film maken, maar dan een gestoeld op de meesters van de propaganda: Noord-Korea. Na twee jaar lobbyen krijgt ze – vrij uniek – toestemming om achter de schermen te kijken van de Noord-Koreaanse filmindustrie. Ze heeft hier gesprekken met kopstukken van de Noord-Koreaanse cinema en uiteraard is daar het filmhandboek geschreven door de Grote Leider Kim Jung-Il zelf.

Met veel humor en ondanks de strenge censuur, lukt het Broinowksi om een menselijke kant achter het brute regime te tonen; iets wat we slechts zelden te zien krijgen. Eenmaal terug in Australië probeert ze de opgedane lessen op haar cast van vijf acteurs los te laten. Dat dit de nodige culturele botsingen veroorzaakt mag geen verrassing zijn. Het is de vrolijke Broinowski gelukt om op unieke manier aan de hand van één probleem twee totaal verschillende werelden te tonen. Een die de problemen van het fracken aan de kaak stelt en een die een unieke kijk geeft op de mens achter een totalitair regime. Een van de hoogtepunten van IDFA tot nu toe. (Marcel Westhoff)
Terug naar boven

Doodgewone dwazen

Desert Runners
Jennifer Steinman • VS, 2013
3.5

Marathons worden tegenwoordig door zoveel mensen gelopen, dat het bijna gewoontjes is geworden. Voor die mensen die op zoek zijn naar een grotere uitdaging zijn daar de ultramarathons, en voor wie zelfs dit niet genoeg uitdaging is, is er de woestijnvariant. Per jaar worden in vier woestijnen, de Atacama in Chili (de droogste), de Gobi in China (de winderigste met de meest extreme temperatuurschommelingen), de Sahara (de heetste) en Antarctica (de koudste), marathons gelopen van 250km, die in vijf dagen voltooid moeten worden. En dan zijn er nog de lopers die proberen om een Grand Slam te scoren: alle vier races in een jaar voltooien. Dat hiermee de grenzen van het menselijke kunnen benaderd worden, wordt wel duidelijk uit deze documentaire van Jennifer Steinman.

Vier renners (een Amerikaan, een Brit, een oudere Ier en een jonge Nieuw-Zeelandse) worden gevolgd: thuis in de aanloop naar de diverse races, en onderweg tijdens hun bovenmenselijke prestaties. Het ‘waarom?’ komt bij de meeste kijkers al snel naar boven; het antwoord hierop is vaak ook voor de atleten (allen amateurs) niet makkelijk te duiden. Iets willen bewijzen, een uitdaging nodig hebben, of iets uit het verleden proberen te verwerken. Het camerawerk is soms wat wisselvallig (ongetwijfeld veroorzaakt doordat regisseuse Steinman er al snel achter kwam dat één camera niet genoeg was en zelf een camera oppikte), maar Desert Runners biedt een fascinerende inkijk in een wereld van doodgewone dwazen die zichzelf dwingen mentaal en fysiek tot het alleruiterste te gaan. (Marcel Westhoff)
Terug naar boven