Een kunstproject zonder kunstwerken

do it nog steeds een feit. Nu te zien, of eigenlijk, te doen in MU Eindhoven.

Het idee voor do it is twintig jaar geleden ontstaan toen stercurator Hans Ulrich Obrist met kunstenaars Christian Boltanski en Bertrand Lavier samenkwam om te praten over een tentoonstelling die makkelijk over de hele wereld te verspreiden is. Bij rondreizende tentoonstellingen komt vaak een heleboel kijken, want de kunstwerken moeten verzekerd en vervoerd worden en elke ruimte biedt andere uitdagingen.

Do it. Foto: flickr MU Eindhoven

De drie creatievelingen vonden dat het anders, goedkoper en makkelijker kon, en vroegen kunstenaars als Marina Abramovic, Bruce Nauman, Jimmie Durham, Rikrit Tiravanija, Nam June Paik en Gilbert en George om instructies voor kunstwerken op te stellen die op elke nieuwe locatie door andere mensen geïnterpreteerd en uitgevoerd konden worden. Curator Obrist stelde regels op die op elke plek nageleefd moeten worden, waardoor een goedkope tentoonstelling ontstaat die elke keer net even anders is.

90 kilo snoep in een hoek
De presentatie van do it in MU Eindhoven is de eerste keer dat dit bekende , langlopende project in Nederland te zien is. De tentoonstelling vraagt de bezoeker om de instructies van de kunstenaars op te volgen en zo deel te worden van een kunstwerk. Het resultaat is vaak vluchtig en persoonlijk.

Do it. Foto: flickr MU Eindhoven

Een deel van de instructies zijn al opgevolgd door plaatselijke kunstenaars of MU zelf, zoals de 90 kilo snoep in een hoek van Félix González-Torres, of de muurtekening van Sol LeWitt: ‘A black not straight line is drawn at approximately the center of the wall horizontally from side to side. Alternate red, yellow, and blue lines are drawn above and below the black line to the top and bottom of the wall.’ Er is ook nog genoeg om zelf te doen: tekenen op muren, gooien met servies, praten op een trap, het is zo gek niet te verzinnen.

Kunst of creatieve bezigheid
De vraag is of dit dé ultieme vorm van kunstparticipatie is. Een bezoeker wordt deel van een reeds bedacht concept. Een van de beoogde effecten van de makers is om de bezoeker de kunstwerken en de tentoonstellingen te laten herinterpreteren, maar je kunt je afvragen of de bezoeker wel in staat is om dit te doen.

Een bezoeker instructies op laten volgen, zorgt niet automatisch voor een interpretatie van het werk en brengt de bezoeker dus niet vanzelfsprekend dichterbij kunst. Het gevaar is dat de creatieve handeling belangrijker wordt dan de interpretatie. Achteraf weet je nog dat je iets roods hebt achter gelaten bij het werk van Alison Knowles en dat je op verzoek van Yoko Ono een wens hebt achtergelaten bij een wensboom, maar of je daardoor het werk interpreteert is de vraag.

Vluchtig karakter
Inmiddels reist do it al twintig jaar rond. Er zijn steeds meer instructies toegevoegd en ze zijn inmiddels verschenen in het dikke handboek do it: the compendium. Alle kunstwerken worden na afloop vernietigd en dus is er geen do it depot. Het behoudt daardoor een vluchtig karakter.

Do it. Foto: flickr MU Eindhoven

In de twintig jaar dat do it bestaat, heeft de tentoonstelling een bijna heilige status gekregen. Curatoren van over de hele wereld halen de tentoonstelling graag binnen vanwege de status en populariteit die deze met zich meebrengt. Want wie wil de namen Ai Weiwei, Louise Bourgeois, Marina Abramovic, Olafur Eliasson of Sol LeWitt nou niet op de gevel laten prijken? MU zet zich met do it duidelijk op de culturele kaart in Nederland. Do it is nog te zien tot 28 juli.