Grenzen plagen tot het onmogelijke

Jan Mensen, Corrupted Production Logo’s, 2011

Spelen op de grens van het onmogelijke in het Rijksmuseum Twenthe toont video’s, interactieve installaties en computeranimaties van negen kunstenaars die studeerden aan ArtEZ Academie voor Art & Design in Enschede. Allen verkennen in hun werk de grenzen van de techniek om tot nieuwe vormen en beelden te komen. In deze tentoonstelling, samengesteld door docent mediakunst aan ArtEZ Pieter Baan Müller, zijn werken te zien van bijvoorbeeld Bill Spinhoven van Oosten, Jop Horst en Kees Aafjes. Daarnaast is er ook aandacht voor de eerste vormen van mediakunst met werken van Livinus van de Bundt (1909-1979) en videokunstenaarsduo de Vasulkas. Zij worden beschouwd als de pioniers van het genre. Bij hen staat de experimenteerdrift en het oneigenlijke gebruik van het medium voorop. Deze houding raakt de kern van mediakunst en ligt ook ten grondslag aan de tentoonstelling in Rijksmuseum Twenthe.

Foutjes
Alle negen kunstenaars rekken in hun werk de grenzen van de techniek op om zo tot nieuwe vormen te komen. Dit gebeurt door het oneigenlijke gebruik van media en spelen met de techniek. In de werkwijze van Jan Mensen (1987) staat het spelen voor het ‘plagen’ van de computer. In zijn werk zet hij digitale beelden om van het ene programma naar het andere en weer terug, waardoor ‘foutjes’ optreden. Deze foutjes, of met een hippere term ook wel glitches genoemd, maken de van oorsprong perfecte logo’s van filmmaatschappijen steeds korreliger. Mensen balanceert hiermee op een grens: hoever kan en moet je gaan tot het logo onherkenbaar is?

Karin Westendorp, Projected Betsy (still), 2008

Karin Westendorp (1985) wordt in haar werk gedreven door een speelse nieuwsgierigheid. Ze filmde de dieren op de boerderij van haar ouders dicht op de huid om te kijken welk effect dat opleverde. Terwijl ze later op zoek was naar een muur om de video’s op te projecteren, liep toevallig een van de beesten door het beeld. Hierdoor besloot ze de video’s op dieren te projecteren. De uiteindelijke werken, waaronder het getoonde Projected Betsy uit 2008, zijn het resultaat van dit proces van onderzoeken.

Ook de mechanische ‘animatiekasten’ van kunstenares Patricia Paludanus (1974) ontstonden door een aaneenschakeling van toevalligheden. Voor haar betekent ‘spelen’ vooral dat je iets onverwachts en bruikbaars vindt terwijl je eigenlijk op zoek was naar iets totaal anders. Zo beschrijft ze het ontstaan van haar animatiekasten: ‘Ik was iets aan het snijden en schoot uit waardoor er een kras ontstond in een perspex plaat. Het eerste wat ik zag was het oplichtende licht van mijn bureaulamp in die kras. In plaats van te denken “nu is het beschadigd”, zag ik opeens iets heel anders gebeuren. Ik zag hoe je lichttekeningen kon maken.’

Patricia Paludanus, Animatiekast no. 1 (detail), 1998

Rijksmuseum Twenthe als broedplaats
Het Rijksmuseum Twenthe blijkt een belangrijke en vooruitstrevende partner te zijn voor ArtEZ. Buiten dat het museum de samenwerking aangaat met de academie en ruimte biedt aan jonge mediakunstenaars om hun frisse, spannende werk te exposeren, heeft het ook het inrichtingsontwerp overgelaten aan studenten van de academie. De vormgeving is strak, helder en functioneel, iets wat nodig is wanneer er verschillende mediakunstinstallaties in een ruimte samenkomen die veel geluid en licht voortbrengen. Sprake van hinder in de kleine ruimte is er echter niet en als bezoeker ben je in staat alle werken afzonderlijk van elkaar te ervaren. Daarmee is deze tentoonstelling een geslaagde uiting van het Rijksmuseum Twenthe als broedplaats voor jonge kunstenaars, vormgevers en curatoren.