Rijkdom aan uitingskracht

Voor de negentiende keer organiseert Noorderlicht een internationale fotomanifestatie. Terra Cognita beschouwt de relatie tussen de natuur en de mens. Het werk van 115 fotografen uit 36 landen werd geselecteerd uit duizenden inzendingen en tentoongesteld op drie locaties in Friesland. Op de hoofdlocatie, Museum Belvédère in Heerenveen-Oranjewoud, wordt het werk van gevestigde fotografen afgewisseld met jonge nieuwkomers. Dit levert een mix op van kunstfotografie, conceptuele beelden, landschapsfotografie, computergeanimeerde werken en documentaires.

Diversiteit aan thema’s
Het mooie van Terra Cognita is dat het niet oordeelt over fotografie als medium: de tentoonstelling omhelst analoge fotografie maar ook digitale hoogstandjes. Elke deelnemer heeft een andere insteek, visie en boodschap, maar er is duidelijk een lijn te trekken tussen de beelden. Iedere fotograaf omarmt namelijk zijn of haar ervaring met de natuur. Liefdevol, angstig, overweldigend, intiem, verlangend en realistisch zijn hierbij een aantal sleutelwoorden. De manifestatie is opgedeeld in zes hoofdstukken, waarvan vier in Museum Belvédère te zien zijn. De hoofdstukken boren vervolgens verschillende thema’s aan binnen het overkoepelende onderwerp.

Foto: Jane Fulton Alt

Het begint buiten met The Enchanted Forest. Met blanke houten latten is een ingewikkelde, chaotische stellage gemaakt. In weer en wind hangen de polystyrene foto’s hier in volle glorie op het waterrijke platteland, met het bos van Oranjewoud op loopafstand. Dit hoofdstuk toont ons de harde maar prachtige waarheid van de natuur, waarbij de mens misschien aanwezig is maar geen hoofdrol is toebedeeld. Zo fotografeert Jane Fulton Alt gecontroleerde bosbranden. De verwoestende vuren zijn echter vriendelijk door de kunstenares neergezet, omdat ze ook verschonen en vernieuwen. Tessa Veder plaatst geschilderde natuur in haar landschapsportretten, waarbij de overgang ingenieus is uitgevoerd. Het is bijna niet te zien waar schilderkunst ophoudt en fotografie begint.

Sereniteit en manipulatie
Safe Haven, het tweede hoofdstuk, exposeert juist het tegenovergestelde van The Enchanted Forest. Het doel is hier de rustiek en harmonie van de natuur, en de beleving van de mens van deze sereniteit, over te brengen. Britta Isenrath toont een idyllisch wit zandstrand met een verhaal, waarbij het verhaal nauwelijks duidelijk wordt totdat je het bijschrift leest. Op het strand wordt namelijk aangespoelde olie opgeruimd om de pure schoonheid terug te halen. Mathieu Rytz portretteert met diepe zwart-wit foto’s de schitterende eerlijkheid van inheemse volken in Zuid-Amerika, die leven als onderdeel van Moeder Aarde in plaats van de natuur te bestrijden met asfalt en grasmaaiers.

Foto: Michael Najjar

Inspiration, hoofdstuk drie, is gewijd aan fotografen die de natuur manipuleren om hun ideeën te verbeelden. Scarlett Hooft Graafland maakt een surrealistisch portret van Bolivia door in te grijpen in het landschap. Yasser Aggour laat je huid tintelen door de overtuigende pijn die hij toont op zijn foto’s van jagers met hun prooi, waarbij hij de jagers heeft weggepoetst. Michael Najjar exposeert angstaanjagende, grillige bergtoppen die symbool staan voor de financiële markt. Kleine mensen op deze foto’s hadden de beelden magistraal kunnen maken door zo de verhoudingen duidelijker in kaart te brengen. Desondanks weet de fotograaf de duistere grootsheid van de bergen te treffen, zonder overweldigend te worden.

Verborgen natuur

Foto: Catherine Fulton

Het vierde hoofdstuk, Into the Unknown, is wederom een buitenexpositie, ditmaal langs het water en het pad richting het bos. Water is in het geval van Edi Szekely bevorderend voor de foto’s. Door de schittering van de regendruppels in de zon lijkt het alsof de wateroppervlakken op de beelden verfraaid zijn met glitters, wat een prachtig, sprookjesachtig effect creëert. Dit is echter niet het doel van dit hoofdstuk, dat juist de verborgen natuur wil tentoonstellen. Futuristische beelden worden afgewisseld met microscopische fotografie. Zo maakt Catherine Nelson een serie beelden met digitale effecten uit de filmindustrie, waarmee ze compleet nieuwe werelden schept uit duizenden foto’s van een plek.

Met de snelle en angstaanjagende veranderingen in de natuur en het klimaat kan deze tentoonstelling haast niet actueler. Maar nog belangrijker, deze tentoonstelling is tijdloos om de existentiële, onuitputtelijke vraag die wordt beantwoord door de honderden fotografen. Allemaal op hun eigen, unieke manier. Dit maakt Terra Cognita een bijzondere en bezielende ervaring.