Het nieuwste shownieuws en de heetste literatuur!

Het gebeurt niet voor de eerste keer dat een literatuurprijs bij de commerciëlen wordt uitgereikt. Ook in 2002 en 2003 gaf AKO op RTL4 de prijs weg. Beide keren was dat in Barend & Van Dorp. Pieter Steinz, recensent van NRC Handelsblad, noemt de keuze voor RTL Boulevard “iets wat zelfs na de rampzalige ervaringen met Barend & Van Dorp in 2003 en 2002 wordt gezien als een bedreiging voor het literaire gehalte van het AKO-circus.” Hoe is het gesteld met het literaire gehalte van de AKO-prijs en wat kan RTL Boulevard daar dan (nog) aan kapot maken?

Roddels

Laten we eerst even kijken om welke twee spelers het hier gaat. RTL Boulevard is een magazine-achtig tv-programma waarin presentatoren Beau van Erven Dorens en Albert Verlinde schalks knipogend kwinkslagen uitwisselen over zaken als entertainment, lifestyle, royalty en wat dies meer zij. Een soort roddelblad op tv, maar dan met meer pit en spot. De AKO-literatuurprijs bestaat sinds 1987 en heeft als doelstelling “het lezen van literatuur te bevorderen en de belangstelling voor boeken bij een breed publiek te vergroten.”
Op het eerste gezicht leek het een vreemd idee: een roddelprogramma dat zich inlaat met literatuur. Maar nu je de doelstelling van AKO ziet, lijkt het al een stuk minder bizar. Met de uitreiking van de literatuurprijs moeten mensen gestimuleerd worden literatuur te gaan lezen, en: er moet bij het grote publiek belangstelling gekweekt worden. Kan RTL Boulevard dat?

Het eerste deel van de doelstelling, het bevorderen van lezen, is meteen het moeilijkste. Het CPNB is al bijna zeventig boekenweken en vijftig kinderboekenweken lang bezig met hetzelfde en wat gebeurt er? De Nederlander leest steeds minder. Scholieren lezen nu gemiddeld zes minuten per dag in een leesboek. En is dat echte literatuur of de nieuwste van iemand als Barbara Taylor Bradford? Ik kan, denk ik, het antwoord wel raden.
Maar laat ik niet gemeen zijn. Literatuur promoten is heus mogelijk, al moet je dan wel de goede doelgroep onder de loep nemen. Voor de mensen die al geïnteresseerd zijn in boeken zonder dat het CPNB ze aanvliegt, is een AKO-prijs een mooie gelegenheid om een extra boek aan te schaffen. Er zijn genoeg mensen die denken dat ze met een prijswinnaar een meesterwerk in handen hebben. En hoe meet je ‘bevorderen van lezen’? Als het doel is dat er meer boeken verkocht worden, dan wordt dat doel in ieder geval bereikt bij het bekroonde boek. Maar dat komt waarschijnlijk eerder door het stickertje ‘bekroond’ dan door ‘gezien in RTL Boulevard‘.

De heetste boeken

AKO wil ook dat de belangstelling voor boeken bij een breed publiek wordt vergroot. Wat dat betreft is RTL Boulevard natuurlijk het ideale programma om mee in zee te gaan: er kijken veel mensen naar. Maar zijn die mensen werkelijk geïnteresseerd in literatuur en literatuurprijzen? Nu ben ik zelf geen regelmatige RTL Boulevard-kijker, dus ik weet niet of het programma wekelijks schrijvers te gast heeft en serieus een lans breekt voor goede boeken, zonder dat er meteen een film van gemaakt wordt. Maar als ik kijk naar het totale Nederlandse aanbod aan boekenprogramma’s, kan ik waarschijnlijk wel raden hoe het zit met de zendtijd die literatuur krijgt bij de commerciële omroep. RTL Boulevard brengt “het nieuwste shownieuws en heetste weetjes!” en dat zegt eigenlijk al genoeg: literatuur is niet ‘heet’.

Er zijn wel eens eerder pogingen ondernomen om ‘niet hete’ onderwerpen op een commercieel aantrekkelijke manier te brengen. Tijdens een beruchte Soundmixshow, nog niet zo lang geleden, werden optredens van artiesten in spé afgewisseld met miniatuurdebatten tussen politici. De lijsttrekkers mochten elk een goed bedachte oneliner te berde brengen en -hop- we gingen door naar de volgende artiest of het verplichte reclameblokje. Het gevaar dreigt dat alles wat niet meteen geschikt is voor een massapubliek, dusdanig in hapklare brokjes wordt geknipt dat er van enig niveau weinig over blijft.

Debiel

Literatuur laat zich niet in oneliners vangen, want dan hadden de meeste schrijvers een oeuvre dat de honderd bladzijden niet zou overstijgen. Waarom AKO in zee is gegaan met RTL Boulevard lijkt dan ook een raadsel. Het lijkt erop dat AKO bewust meewerkt aan de debilisering – nee, ridiculisering – van alles wat ook maar een beetje naar kunst ruikt. Waarom zou AKO zijn eigen glazen ingooien?

Het kan te maken hebben met zenderpolitiek en meer van dat soort ondoorzichtige zaakjes. Het kan ook liggen aan een doorgewinterd cynisme: ach, niemand interesseert zich meer voor literatuur, dan kunnen we het net zo goed voor de leeuwen werpen. Maar het kan ook zijn dat AKO oprecht denkt het grote publiek warm te kunnen maken voor echte boeken. Zeker is dat ze een groot publiek zullen bereiken op 22 oktober. Er zijn genoeg televisiekijkers die niets weten van de prijsuitreiking. Onvoorbereid gaan ze zitten voor hun dagelijkse dosis Albert en Beau, om plotseling te ontdekken dat het dit keer over boeken gaat. Hoeveel mensen zullen wegzappen? Het uitzenden van de prijsuitreiking is niet alleen een risico voor de AKO, maar ook voor RTL Boulevard zelf.

Het is een goed streven interesse te kweken voor literatuur, maar tot nu toe lijken de vele pogingen gedoemd te mislukken, of zelfs een averechts effect te sorteren. Wie leest er nog? Ik zal het je vertellen: ik lees nog. En ik hoop dat jij ook leest. Dan laten we die vrijdag de televisie lekker uit en gaan we op de bank zitten met De asielzoeker van Grunberg. Want hij is namelijk de gedoodverfde winnaar. Ik hoop oprecht dat het RTL4-publiek in de gaten krijgt dat Grunberg niet alleen die mafketel van de telefoonboekreclame is. Over debilisering van literatuur gesproken.