Cinedans breidt uit over Randstad

In het Cinedansprogramma van Utrecht lag de nadruk op het genre documentaire, derhalve vormden de échte dansfilms (de cartes blanches daargelaten) slechts een klein onderdeel van het programma. Wat was er wel te zien? De films Rain, My atomic beloved en Car men.

Rain was hiervan de minste. De film van regisseur Pontus Lidberg laat diverse duetten en solo’s in de regen zien, zoals de titel al doet vermoeden. Dit gegeven in combinatie met de zoete muziek en het ietwat geijkte bewegingsmateriaal geven de film een clichématig tintje. Car Men blinkt daarentegen wel uit in authenticiteit. De film, gebaseerd op de opera Carmen van Georges Bizet laat een succesvolle samenwerking zien tussen NDT-choreograaf Jirí Kylián en filmmaker Boris Paval Conen. In een verwoest bruinkoolmijnlandschap zien we twee mannen en twee vrouwen, dansers van NDT III. Ze bewegen zich rondom autowrakstukken en een Tarta ’87, een wel heel bijzonder rekwisiet uit 1937. De film is geheel zwart-wit geschoten en neemt je mee in een bizarre wereld. Gedompeld in een cartooneske sfeer bewegen de karakters vaak versneld. De grappige geluiden die onder de acties zijn gezet maken het geheel helemaal af. Car Men is hilarisch en poëtisch zoals het programmaboekje terecht vermeldt. My Atomic Beloved van Amirali Navee / Mohamad Abbasi staat als debuut ook zijn mannetje. Deze film, tot stand gekomen dankzij Cinedans, vertelt het verhaal van een atoombom die op Teheran dreigt te vallen. Nog twaalf uur te gaan en dan is het gedaan, de spanning stijgt en herinneringen passeren de revue. De ondersteuning van deze Iraanse filmmaker blijkt waardevol.

Cartes blanches

In Utrecht was zowel de carte blanche van De Keersmaeker als die van Forsythe te zien. Beide zijn divers van karakter, maar een lange zit. De films zijn sterk verbonden met het artistieke en persoonlijke leven van de choreografen en hebben op allerlei manieren hun carrière beïnvloed. Toch blijft vooral dit persoonlijke verhaal uit, ondanks de heldere inleiding van Moos van den Broek. Een groot gemis. Bij De Keersmaeker worden achtereenvolgens de films Birds, Blue Yellow, Qudrat 1 & 11, Alt I alt, Ritual in Transfigured Time, Hands, Musique de Tables, Tango, Good Fellas, Papy Ebotani, Roger Le Petit Virtuoze en Praise You, getoond: een videoclip, traditionele dansfilms en abstracte kunstwerken. Ze bevragen alle op hun eigen manier wat dans en beweging is. Toch moet je een grote fan van Forsythe en De Keersmaeker zijn wil je tot het einde geboeid blijven. Diverse vragen blijven knagen: wat trok hen aan in dit filmpje? Op welke wijze heeft dit filmpje hun carrière beïnvloed? Enige toelichting van de choreograaf zelf en een compactere samenstelling waren de cartes blanches ten goede gekomen. Een ander minpuntje aan deze programmering is de overlap tussen beide programma’s. Zo kozen zowel De Keersmaeker als Forsythe voor de korte films Hands en Musique de Tables.

Openhuisdocumentaires
Waar de cartes blanches welhaast een afstand creëerden tussen choreograaf en toeschouwer, daar openden de documentaires vele deuren. Op kleurrijke wijze gaven ze zowel danskenners als niet-danskenners een kijkje in de keuken. Met name de documentaire Garden of Earthly Delight, gemaakt door Brigitte Kramer, vertelt het persoonlijke verhaal van choreograaf Sasha Waltz. Van haar beginjaren tot aan de oprichting van haar eigen gebouw, je leert de choreografe stukje bij beetje beter kennen. De ontwikkeling is mooi in beeld gebracht en de choreografe vertelt openhartig. Je ziet de charme van de beginjaren, het kopen van een oude bank op de rommelmarkt. Een groot contrast met het moderne gebouw op het einde en het daarmee gemoeide geld.

De documentaire van Anne Linsel over Pina Bausch draagt eenzelfde sfeer. Hoewel in een andere tijd gesitueerd laat de documentaire eveneens een mooie ontwikkeling zien. Haar beginjaren waar Bausch als avant-gardist moest vechten tegen de controverse, tot aan de oprichting van het Tanztheater in Wuppertal. We zien een serieuze vrouw, een kunstenares pur sang die in haar leven vele bakens heeft verzet.

Een andere documentaire is die van choreograaf Alain Platel en regisseuse Sophie Fiennes. Waar voornoemde documentaires een portret neerzetten en je meenemen in een ontwikkeling, daar toont de documentaire van Platel en Fiennes vooral een sfeer. De sfeer van de voorstelling VSPRS. Hiervoor liet Platel (van oorsprong orthopedagoog) zich samen met zijn dansers inspireren door filmpjes die dr. Arthur van Gehuchten (1861-1914) maakte van zijn psychiatrische patiënten. Hysterie wordt omgezet in schokkende en aanhoudende bewegingen. Jammer genoeg zegt Platel in de hele documentaire nauwelijks vijf zinnen. Als hij in de laatste tien minuten de essentie van VSPRS uitlegt aan de hand van een jeugdherinnering dan vraagt dit duidelijk om meer. Desondanks blijft de documentaire boeien. Door de gesprekken met de dansers en de beelden van de voorstelling krijgen we een gegronde indruk. De documentaire van Gilles Delmas over Akram Khan heeft dezelfde insteek. In Lettres sur le Pont horen we ook Akram Khan niet veel praten, maar de intense samenwerking tussen zijn eigen Akram Khan Company en het Nationale Ballet van China is voelbaar. De dansers worden zowel getraind in hedendaagse dans alsmede in Kathak, een klassieke dansvorm uit Noord-India. Deze dansstijl is ook het thema van de documentaire Krishna’s Dancer van Kirt Hilbert en Kasturi Miishra. Bij deze documentaire duiken we vanaf de eerste seconde in een andere wereld: die van een jong meisje dat uiterst gedreven is de Kathak-dans te leren en voor altijd te blijven beoefenen. Een geheel andere cultuur en toch verschilt het meisje niet veel van een gedreven studente in Nederland aan de dansacademie. Een integer beeld.

Resumé
Het Cinedansfestival is in Utrecht, de stad waar dans niet altijd hoogtij viert, een waardevolle uitbreiding. Een vervolg is daarom zeker zeer gewenst. De documentaires kwamen dit jaar het beste tot hun recht. Het reguliere filmprogramma had uitgebreider mogen zijn. Daarnaast waren ook gesprekken en inleidingen zoals de eerste dag bij de Dance For All Films en de inleiding voor de carte blanche van De Keersmaeker, een waardevolle toevoeging voor het publiek.

De Cinedans Award 2008 ging dit jaar naar Gideon Obarzanek en Edwina Throsby voor hun Australische film Dance Like Your Old Man.

Cinedans on tour Nederland 2008
Arnhem, Breda, Drachten, Haarlem, Maastricht, Nijmegen, Rotterdam, Tilburg, Zaandam

Cinedans international tour 2008
Russia, Sydney, Bilbao, Cape Town, China