Egocabaret viert hoogtij

Foto: Mischa Muijlaert

Al meerdere malen is de afgelopen jaren door diverse media geconstateerd dat jonge cabaretiers actuele thema’s mijden. Waar cabaretiers het wel over hebben? Voornamelijk over zichzelf! Debuutprogramma’s van aanstormende cabarettalenten gaan steeds vaker over de cabaretier zelf en diens directe omgeving. Hier is zelfs een speciale term voor in omloop: egocabaret. Verandert de samenleving in die mate dat we onszelf belangrijker vinden dan wat er om ons heen gebeurt? Als je enkel kijkt naar de Nederlandse cabaretwereld, lijkt het er op.

Enkel vermaak
Het publiek na laten denken aan de hand van een cabaretvoorstelling lijkt een zeldzaamheid geworden. Je zou kunnen stellen dat het hedendaagse publiek enkel vermaakt wil worden. Is dat verkeerd? Nee, natuurlijk niet. Je koopt kaartjes voor een voorstelling om een avondje uit te zijn, te ontspannen, geamuseerd te worden. Theater is in onze tijd een consumptieartikel geworden. Dus logisch is het ontstaan van voorstellingen waar mensen krijgen wat ze willen hebben: een leuke avond met niet teveel gedoe.

Voor jong cabarettalent is er geen onderwerp zo vertrouwd als het eigen leventje. Waarom je vingers branden aan grote maatschappelijke onderwerpen? De oorlog in Afghanistan, de kredietcrisis, Geert Wilders of de constante terroristische dreiging. Waar de kranten en journaals het nergens anders over lijken te hebben blijft het in de theaters stil. Misschien wil het Nederlandse publiek er wel niets over horen tijdens een avondje uit. Even ontsnappen uit de werkelijke wereld. Toch ligt juist hier een uitdaging. Iedereen in Nederland heeft een mening over onderwerpen uit het nieuws. De een explicieter dan de ander. Een cabaretier kan in zijn rol van theatermaker de toeschouwer juist een andere kijk op het nieuws aanreiken. Een succesvol voorbeeld hiervan zijn bijvoorbeeld De Vliegende Panters. Met hun maatschappijkritische zapcabaret hielden ze gedurende tien jaar lang op een vreselijk knappe, absurdistische wijze het publiek een spiegel voor. Eerder deden grote namen als Freek de Jonge en Youp van’t Hek een grote duit in het zakje.

Wildgroei

Foto: Ingrid Wolff

De afgelopen jaren ageerden jury’s op de diverse nationale cabaretfestivals menigmaal tegen de huidige onderwerpen die de deelnemers in hun conferences gebruikten. Er was weinig diepgang. Voorbeelden van cabaretiers die een programma maakten wat geduid kan worden als egocabaret zijn bijvoorbeeld Ruben en Nathan, Nina de la Croix, Roy Aernouts, Roemer van der Steeg, Jeffrey Spalburg en Rooyackers, Kamps en Kamps. Dit is slechts een kleine greep. Waar ligt nu toch de oorzaak dat er zo weinig cabaretiers geëngageerde producties maken? Een voor de hand liggend antwoord op deze vraag is dat cabaretiers handelen uit angst. Na de moorden op Pim Fortuyn en Theo van Gogh is het moeilijker geworden alles maar te zeggen in Nederland. Kogelbrieven en anonieme bedreigingen via internet beletten dat het vrije woord wordt gehanteerd.

Een andere reden is dat door de grote populariteit van het cabaretgenre een wildgroei is ontstaan. Het aantal theatermakers met het label ‘cabaretier’ is niet meer te tellen. Ook minder getalenteerde kleinkunstenaars hebben hun kans gegrepen. Al moet onderstreept worden dat het zeker niet zo is dat cabaretiers die een voorstelling maken over hun persoonlijke leven ongetalenteerd zouden zijn. Een voorstelling over jezelf zou juist een prima startpunt van een mooie cabaretcarrière kunnen zijn.

Het toneel achterna

Foto: Ben van Duin

In de toneelwereld ging het ook lange tijd grotendeels om het esthetische in een voorstelling. Sinds enkele jaren is de vorm alleen niet meer genoeg en moet een productie ook iets zeggen. Regisseurs willen iets uitdragen met een voorstelling. Er moet iets in gang gezet worden. De grote invloed die toneel ooit had zal het door de komst van televisie en internet nooit helemaal kunnen herwinnen. Het is echter zonde het theater alleen te gebruiken voor amusement als er zoveel meer mogelijkheden zijn. Succesvolle voorstellingen als onlangs Kamp Holland van Orkater of de Mightysociety-reeks van regisseur Eric de Vroedt illustreren dat. Daarin wordt op kritische wijze de actualiteit belicht. Het zet de toeschouwers aan het werk.

Waar in de toneelwereld langzamerhand het maatschappelijke engagement weer helemaal teruggekomen is en succesvol blijkt, blijft de wereld van de kleinkunst schijnbaar nog even achter. Het kan echter niet lang meer duren voordat het engagement in het cabaret ook weer tot leven komt. De cabaretwereld is er wel weer aan toe. Voorlopig is het wachten tot ook het grote publiek toe is aan verdieping en het egocabaret links laat liggen.