Prometheus

Dè antwoorden heeft niemand, maar Prometheus geeft überhaupt geen antwoorden op de verscheidene levensvragen. Een slechte uitwerking van filosofische en theologische theorieën en een flinterdun verhaal kwamen de film op heel wat negatievere recensies dan die van Roger Ebert te staan. Dat roept de vraag op: wat is er fout gegaan en wat had Prometheus kùnnen zijn?

Die eerste vraag is redelijk makkelijk te beantwoorden. Net als de nieuwe generatie games zijn ook de nieuwe generatie films zich meer gaan richten op grafische pracht en praal. Het is tegenwoordig mogelijk om met relatief weinig geld een flinke lading CGI op het witte doek te toveren en menig film (Skyline, Battle: Los Angeles, Battleship) denkt dan klaar te zijn. Helaas zien die special effects er dan ook vaak net zo goedkoop uit als de scripts van die films voelen. Des te triester is dat Ridley Scott met Prometheus wèl een grafisch hoogstandje aflevert, enorme sets heeft laten bouwen en weinig CGI gebruikt – de man heeft wèl een flinke bom duiten te spenderen – maar verder toch een film zonder enige substantiële inhoud maakt. En misschien wel het ergste: Prometheus had met simpelweg een goed verhaal briljant kunnen zijn. Maar hoe dan?

Eeuwige discussie

Eerst nog even een kleine opfriscursus van het plot. In 2093 vinden wetenschappers, na een reis door het halve universum en een winterslaap van twee jaar, op een verre planeet een DNA match tussen aliens en mensen. Archeologisch onderzoek in prehistorische grotten onthulde de coördinaten van de planeet, Peter Weyland financierde de miljardenoperatie en de bemanningsleden van de gigantische Prometheus komen daardoor hun ‘Maker’ tegen. Tot een interessante discussie tussen schepper en schepsel komt het echter nooit. Gods wegen zijn ondoorgrondelijk, en de paden van de aliens zijn al niet veel beter te bewandelen.

De potentiële discussie in Prometheus had de film wat realisme mee kunnen geven. Het is niet ondenkbaar dat de discussie over de origine van de mens in 2093 nog gevoerd wordt. Hoewel de evolutietheorie nu over het algemeen wel geaccepteerd lijkt te zijn, is de discussie over het mogelijke bestaan van een god of goden daar nog niet mee afgelopen.

Darwinisme en religie

De ontdekking van buitenaards leven hoeft niet het einde te betekenen van die discussie. Christenen zullen zeggen dat God alles, dus ook de aliens, geschapen heeft. Hij is de alfa en de omega en zou ook de evolutie – een theorie die niet meer te ontkennen valt, tegenwoordig – in goede banen hebben kunnen leiden. Evolutie en christendom zijn dus niet per se onverenigbaar. In de film is Elizabeth Shaw een wetenschapper die beide ideeën weet te verenigen. Nadat menselijk DNA blijkt te matchen met alien-DNA valt ze niet van haar geloof, maar stelt ze openlijk de vraag waar de aliens dan vandaan komen en wie hen geschapen heeft. Het probleem wordt zodoende verschoven. Interessant om op te merken is de typische menselijke causaliteit van waaruit wordt gedacht.

Visie

Maar terug naar Prometheus, want ook de Darwinisten – tevens op zoek naar causaliteit – komen aan bod. Charlie, de Darwinistische wetenschapper, hoort zijn geliefde Elizabeth aan en haalt zijn schouders op. Hij lijkt haar vraag naar de oorsprong van de mens een onzinnige vraag te vinden. Ook Ridley Scott en schrijver Damon Lindelof lijkt deze mening toebedeeld, gezien de korte tijd die zij in de film aan deze vragen besteden. Maar niets blijkt minder waar, blijkt uit de woorden van scriptschrijver Damon Lindelof:

‘Prometheus is centered around… us. It’s about humanity in the future, challenging some of our most cherished scientific and philosophic ideas. The team of scientists and explorers aboard the Prometheus are on nothing less than a journey to discover answers to some of life’s most profound questions.‘

Levensvragen

Een antwoord op die meest essentiële levensvragen, of op z’n minst een degelijke discussie ervan, is echter in Prometheus helemaal niet terug te vinden. Er wordt meer aandacht besteed aan het verwijderen van een alien uit Elizabeths baarmoeder dan aan haar filosofische overtuigingen. Charlies overtuigingen gaan niet verder dan zijn geliefde voor gek verklaren, want de ontdekking van een alien is toch een onomstotelijk bewijs tegen elke vorm van god? Hij heeft een behoorlijk beperkt denkkader voor iemand die geacht wordt één van ’s werelds beste wetenschappers te zijn.

Niet alleen hadden de overtuigingen van Charlie en Elizabeth beter uitgewerkt kunnen worden, het had ook geleid tot aanzienlijk interessantere dialogen. Het meest interessante personage in de film is David, de robot. Gecreëerd door Weyland, geprogrammeerd om met mensen om te kunnen gaan en niet in de laatste plaats de perfecte gesprekspartner voor een discussie over Creationisme. Hij is het “levende” voorbeeld van Creationisme in de praktijk. Aan David zou je interessante vragen kunnen stellen; hij zou de aanleiding kunnen zijn tot vele interessante theorieën. Theorieën die men vervolgens weer had kunnen loslaten op de mensheid en de aliens. Maar veel verder dan tot een moordzuchtige vertaalcomputer ontwikkelt David zich niet.

Daverende monoloog

Lindelof had het ook over een hele andere boeg kunnen gooien: de wetenschap. De betekenis van de titel, zeker voor de mensen die niet zo bekend zijn met Griekse mythologie, komt uitstekend naar voren in een extra scène waarin Guy Pearce (nu zonder make-up) in een daverende monoloog in 2023 zijn visie op wetenschap betoogt. Waarom zijn er allemaal ethische regels en procedures? Zijn conclusie: ethiek is stilstand. De ethische regels met betrekking tot wetenschap zijn opgesteld door mensen die bang zijn voor de gevolgen die wetenschap kan hebben zonder deze regels. Net als de Goden bang waren voor de gevolgen van de acties van Prometheus. Of de christelijke God, die niet wil dat Eva van het verboden fruit eet. Bepaalde kennis die eerst alleen goden was toebedeeld, is nu ook beschikbaar voor de mens.

Volgens de mythe gaf Prometheus gaf de mens vuur, ons eerste stukje technologie. Volgens Weyland, in een deleted scene op de DVD, heeft dat een domino-effect aan wetenschappelijke ontdekkingen teweeg gebracht dat uiteindelijk heeft geleid tot ruimtevaart, nano-technologie, terraforming en het verdwijnen van kanker. Maar het houdt daar niet bij op. Waar moeten we de vooruitgang van de wetenschap voor gebruiken? Voor onszelf, vindt Weyland, want na alle kennisvergaring en wetenschappelijke ontwikkelingen zijn wíj de goden. Wij creëren dingen, wij zijn almachtig, wij hebben alle kenmerken van God, behalve diens onsterfelijkheid. Deze overtuiging vormt de basis van Weylands miljardenproject. De missie in Prometheus is zijn persoonlijke zoektocht naar de symbolische bron van de eeuwige jeugd. Onbegrijpelijk dat deze slechts een extra is op de DVD, en niet gewoon in de film zit.

De aanwezigheid van dit soort extra’s geeft aan dat Scott en zijn crew wel degelijk hebben nagedacht over de achterliggende filosofie, maar er op een of andere manier – bewust of onbewust – niet in zijn geslaagd dit in de film te verwerken. Nu maakt Prometheus met goede acteurs en een hoop audiovisuele hoogstandjes nog steeds de blits, maar daar blijft het bij. Jammer, want het had zoveel beter kunnen zijn.

Sinds begin oktober 2012 is Prometheus op dvd (20th Century Fox Home Entertainment) verkrijgbaar.