Onopgesmukte arthouse
De Tiger-selectie op het filmfestival in Rotterdam, films van beginnende filmmakers, komen opvallend vaak uit Maleisië. Reden voor het IFFR om de beste films van de afgelopen jaren in een box uit te brengen: Young Malaysian Collection. Let wel, dat is niet hetzelfde als Maleisische films.
In een land met een samengestelde bevolking zoals het Zuid-Aziatische Maleisië is het etiket ‘Maleisisch’ eigenlijk niet voldoende. Inheemse Malei maken zo’n 65% van de bevolking uit, Chinezen zijn de grootste — en rijkste — minderheid, ongeveer 30%. In het conservatieve, overwegend islamitische Maleisië leven de Chinezen (meestal boeddhisten) in een eigen wereld: ze spreken een Chinees dialect, drijven handel met Chinezen en bezoeken Chinese scholen. En maken Chinese Maleisische films.
Naturalistisch
De box bevat vijf films van vier Chinees-Maleisische regisseurs, plus ’15Malaysia’, een tiental korte films die als extra in het menu van twee features zijn ondergebracht. ‘Young Malaysian’ suggereert zowel een breuk met het verleden als een zekere mate van coherentie onderling. Altijd lastig, want voor je het weet is de vermeende gemene deler leidend in plaats van de frisse blik. Desalniettemin valt aan de collectie een aantal dingen op. In de eerste plaats de naturalistische stijl: geen muziek, effectieve, directe cameravoering en beeldcompositie, weinig of geen effectbejag. Onopgesmukte arthouse, kortom, die zich soms iets te zeer verlaat op stilzwijgende blikken.
Interessanter zijn de thema’s die je bijblijven na het zien van de vijf, bijvoorbeeld de mooie rollen voor jonge vrouwen. In My Daughter, Woman on Fire Looks for Water en vooral Love Conquers All zijn het de vrouwen die in de kleine verhalen het meeste te vertellen hebben. Zij staan er alledrie alleen voor in een leven dat hen weinig keuzevrijheid laat. In My Daughter (2009) volgen we de laatste stuiptrekkingen van Fayes jeugd. Het subtiele verzet tegen haar moeder is niet puberaal maar existentieel: terwijl Faye volwassen wordt — en rijlessen neemt — gedraagt haar moeder zich als een egocentrisch kind. Uiteindelijk geeft Faye zich gewonnen, als het precaire evenwicht tussen moeder en dochter definitief wordt verstoord. Ook het lot van Ah Ping in Tiger Award-winnaar Love Conquers All (2006) lijkt even onontkoombaar als haar aanbidder haar, in een sleutelscène halverwege de film, exact uit de doeken doet hoe ‘een kennis’ van hem meisjes de prostitutie in werkt. Toch wordt Ah Ping nergens een pion, maar draagt actrice Coral Ong Li Whei het zorgvuldige opgebouwde verhaal, waarin niets onvermijdelijk is. En in het fraai geschoten maar nogal repetitieve Woman on Fire Looks for Water (2009) heeft de tengere Lily (‘woman on fire‘) tenminste pit.
Dood
In die film is de dood nooit ver weg. In een vissersdorp verkoopt Ah Fin kikkers, die hij met een schaar de kop afknipt. Ook de vele close-ups van dode vissen en werkende mensen benadrukken het aardse bestaan. Daarin dreigt liefde ten prooi te vallen aan pragmatisme: Ah Fin heeft zijn hart verpand aan Lily, maar kan zich een huwelijk met haar niet veroorloven. Begaat hij dezelfde fout als zijn vader 30 jaar geleden? De symboliek van de relatie tussen generaties (nog een verbindend thema), liefde en dood overheerst te veel, al slaagt regisseur Woo Ming Jin erin een prettig berustende sfeer te creëren.
Terwijl Ah Fin aldus honkvast is, vertrekt Tung in Yuhang Ho’s Rain Dogs (2006) naar de grote stad om zijn geluk te beproeven. Het Kuala Lumpur in deze film is geen overweldigende bruisende metropool, maar schaduwrijk, met afgebakende ruimtes en duistere achterafstraatjes. De film volgt Tung, heen en weer geslingerd tussen de relatieve zelfstandigheid in Kuala Lumpur en losse eindjes in het plattelandsstadje waar hij vandaan komt — een universeel aansprekend verhaal, zeker in het snel veranderende, verstedelijkende Maleisië.
Speelbal
Het narratief van Rain Dogs is nadrukkelijker dan in de andere drie films. Dat geldt echter nog meer voor het plotgedreven At the End of Daybreak (2009). Een krantenbericht over een vermeende crime passionel op twee tienermeisjes was de inspiratie voor Yuhang Ho’s recentste film over, opnieuw, een relatie tussen ouder en kind. Tuck heeft een affaire met een minderjarig meisje en problemen blijven niet uit. Haar ouders eisen een exorbitante afkoopsom. Het drijft zijn moeder tot het uiterste. Juist omdat ze moeder is, een rol die ze niet kan afleggen, doet ze zichzelf geweld aan om die verantwoordelijkheid te nemen. Die innerlijke strijd verbeeldt actrice Kara Hui erg goed — ze is het meest intrigerende personage, waartegen Tuck en zijn vriendin, kinderlijk onverantwoordelijke speelbal van de omstandigheden, schril afsteken. De afwikkeling van het verder niet zo interessante verhaal is voorspelbaar, en onafwendbaar. At the End of Daybreak loodst de kijker, meer dan de overige vier films, door een noodlottig drama. Met vaste hand, dat wel — regisseur Ho wordt niet voor niets gezien als het grootste talent, aldus de toelichting in de box.
De Young Malaysian Collection geeft als geheel een aardig inkijkje in het dagelijkse leven van jonge Chinese Maleisiërs. De evenzo jonge makers blijven dicht bij zichzelf en hun publiek: de relatie met een ouder, liefde, je eigen weg vinden in een wereld die je onmogelijk kunt overzien. Hulde vooral voor de prominente rol van vrouwen, zeker tegen de achtergrond van een behoudende gemeenschap binnen een nog veel conservatiever samenleving. Zo wordt Ah Pings nichtje in Love Conquers All zorgvuldig afgeschermd van corrumperende liefdesperikelen op tv. Een subtiele hint van regisseuse Chui Mui Tan: geef je dochters de ruimte, anders gaat het mis.
At the End of Daybreak (Sham moh, Yuhang Ho); Love Conquers All (Chui Mui Tan); My Daughter (Li fa dian de nu er, Charlotte Lay Kuen Lim); Rain Dogs (Tai yang yue, Yuhang Ho) en Woman on Fire Looks for Water (Muleul chatneun bulwiui yeoja, Ming Jin Woo) verschenen onlangs via distributeur De Filmfreak als dvd-box en als losse dvd’s.