De meester keert terug

Hoewel de naam Akira Kurosawa misschien niet direct bekend klinkt voor mensen die weinig film kijken, is zijn invloed op hedendaagse cinema onmiskenbaar. Bekende regisseurs zoals Quentin Tarantino, Steven Spielberg en Martin Scorsese hebben door de jaren heen meermaals Kurosawa genoemd als grote inspiratiebron. Naast het feit dat Kurosawa een groot deel van de hedendaagse filmmakers heeft geïnspireerd, zijn zijn klassiekers vandaag de dag nog steeds prachtig om te zien. De vier films die in dit artikel besproken zullen worden, zijn vanaf 26 juni 2025 landelijk beschikbaar. Daarnaast is een groot deel van Kurosawa’s andere werk te zien in Eye Amsterdam.

Ikiru (‘To Live’) – 1952

5 sterren

Wanneer gemeentemedewerker Kanji Watanabe het vermoeden krijgt dat hij ongeneeslijk ziek is, twijfelt hij of hij alles uit het leven heeft gehaald. Zijn werk, waar hij zich moet bekommeren om publieke werken, lijkt niets anders te zijn dan stempels op formulieren zetten en mensen met vragen van het kastje naar de muur te sturen. Zijn zoon en schoondochter tonen geen liefde voor hem en het lijkt zelfs alsof ze de dagen tot zijn overlijden aftellen. Hoe kan hij zijn leven op het laatste moment betekenis geven, zodat hij met een gerust hart kan sterven?

De film is zwaar, maar niet alleen maar neerslachtig. Watanabe gaat uit, drinkt, danst, gokt en probeert zo veel mogelijk van deze alledaagse festiviteiten te genieten. De levendige composities van Kurosawa zorgen ervoor dat er altijd iets gaande is op het scherm, zelfs wanneer onze hoofdpersoon stilzit. Dit werkt op zijn beurt weer de materie in de hand: De wereld blijft bewegen terwijl Watanabe’s leven eindig is.

De film duurt 143 minuten en kan door de neerslachtige thema’s lang aanvoelen. De tweede helft van de film weet dit echter als kracht te gebruiken. Door de lengte van de film en de thematiek over het verloop van het leven te benadrukken, kan de kijker niet anders dan het gedachtegoed en de kritiek op hoe een mens kiest het leven te besteden, ter harte nemen. Kurosawa laat de kijker met een film van meer dan 70 jaar op een andere manier naar zijn of haar eigen leven kijken. De reflectieve kracht die de films van Kurosawa hebben, is een van de aspecten die zijn films zo memorabel maken.

Seven Samurai – 1954

5 sterren

Nadat een bende bandieten een afgelegen boerendorp binnen is gedrongen, blijkt al snel dat er weinig te halen is. De bandieten vertellen de dorpelingen dat ze terug zullen zijn wanneer de volgende oogst voltooid is. De door armoede geteisterde dorpelingen weten dat als de bandieten terugkeren om hun voedsel af te pakken, het hun laatste oogst zal zijn. De dorpsoudste besluit dat ze zeven samoerai (Japanse zwaardvechters) nodig zullen hebben om het dorp te beschermen. De dorpelingen hebben geen geld, wat betekent dat ze samoerai moeten vinden die genoegen nemen met het laatste beetje rijst dat het dorp bezit.

Met een vreemde verzameling aan huurlingen worden we meegenomen in een tactische kleinschalige oorlog. We volgen de samoerai terwijl ze een plan formuleren om het dorp te beschermen. Wanneer de strijd losbarst, snappen we de tactiek die wordt toegepast en kunnen we genieten van de indrukwekkende beelden. Continu zijn er bandieten en samoerai met hun zwaarden aan het zwaaien terwijl boogschutters op paarden voorbij rennen. Indrukwekkend is dat alle materialen in de film historisch accuraat zijn, wat betekent dat bijvoorbeeld de zwaarden echte, scherpe zwaarden zijn.

De elementen worden prachtig gebruikt in deze film. Vuur wordt als tactisch wapen gebruikt om de bandieten op afstand te houden. Het zand van de droge grond stuift door elke scène. De grote bloemenvelden wiegen in de wind. Het hoogtepunt van deze restauratie is wanneer de regen valt en je de druppels langs de bebloede en modderige benen van de samoerai kan zien lopen. Seven Samurai haalt alles uit de kast om de kijker even ademloos en bezweet achter te laten als de strijdende mannen.

Yojimbo – 1961

4 sterren

Yojimbo begint met een ronin (een ronddwalende samoerai) die een tak laat vallen op een kruising om hem de weg te wijzen. Opgewekt en vol goede moed loopt hij richting een dorp, waar twee rivaliserende bendes zich rijk hebben gemaakt door te profiteren van de gokverslaafde dorpelingen. Wanneer hij zichzelf verdedigt tegen twee opvliegerige bendeleden, hebben beide bendes interesse in de kracht van deze vreemdeling. Al lijkt de ronin niet geïnteresseerd in het geld dat ze bieden, hij vindt de ruzie dermate vermakelijk dat hij besluit tot het einde te blijven.

De twee bendes zorgen voor een scala aan prachtige symmetrische shots, met onze hoofdpersoon continu in het midden. De gelijkheid in de krachten van de twee groepen wordt nu en dan oneven door de introductie van nieuwe mankrachten en vuurwapens, waardoor de ronin vaak aan de kant komt te staan die zwakker lijkt. Het pingpongen zorgt ervoor dat we inzichten van beide kanten krijgen en zo misschien wel een beter totaalplaatje van de situatie kunnen vormen dan de dorpsbewoners zelf.

Het kleine stadje waarin het verhaal zich afspeelt, heeft veel weg van een klassieke western, maar dan in een Japans jasje. De film heeft een speelse ondertoon, maar weet de spanning goed op te bouwen. De lach valt van de ronin zijn gezicht en wanneer hij serieus wordt, pakt de actie ook flink uit. Yojimbo heeft een minder introspectieve toon dan de andere werken die hier worden benoemd, maar blijft een lust voor het oog door de rijk gevulde beelden en de interessante dialogen.

High and Low – 1963

5 sterren

Gondo, een rijke zakenman, probeert zijn slag te slaan door een grote hoeveelheid aandelen van een schoenenmerk op te kopen. Terwijl hij zijn onderhandelingen voorbereidt, belt een onbekende die hem zegt dat hij zijn zoon heeft ontvoerd. Ook al wordt er een grote som losgeld geëist, besluit Gondo meteen dat hij bereid is het geld op te geven voor zijn zoon. Wanneer zijn zoon het huis komt binnen rennen en vertelt dat hij zijn speelvriendje niet kan vinden, wordt het voor Gondo duidelijk dat de ontvoerder een fout heeft gemaakt. Is het leven van een kind al zijn geld waard, als het niet zijn kind is?

Het gros van de film speelt zich af in één ruimte. De personages (en daarmee de kijker) krijgen uitsluitend informatie van buiten Gondo’s huis via telefoontjes van de gijzelaar. Alhoewel het op papier niet heel spannend klinkt om de informatie via de telefoon toegediend te krijgen, draagt de onzekerheid van wat er buiten deze ruimte gebeurt sterk toe aan de spanning. Binnen de muren van Gondo’s prachtige huis leren we wat de verhoudingen zijn tussen arm en rijk in de wereld van de film. Wanneer nieuwe personages geïntroduceerd worden en duidelijk is dat ze meer kennis van de buitenwereld hebben dan de aanwezige personages, kan je bijna niet anders dan achterdochtig zijn over hun motieven. Kurosawa houdt de kijkers op meesterlijke wijze op hun tenen.

Wanneer de film buiten het huis van Gondo verder gaat, wordt de jacht op de gijzelaar alleen nog maar spannender. Gondo’s dilemma wordt uitvergroot door de media en zelfs nadat hij een keuze heeft gemaakt, laat de rest van de personages ons niet vergeten wat de implicaties van deze keuze zijn. Hierdoor knaagt de film aan het geweten van de kijker en blijft het intens tot de laatste scène.