Een perverse vorm van kapitalisme

“Dat het consumentengedrag verschrikkelijk ingeburgerd is, bleek wel tijdens de speech van President Bush kort na de aanslagen op het WTC. Hij spoorde mensen aan om de moed niet op te geven en gewoon te gaan shoppen!”, aldus Benjamin Barber, schrijver van het onlangs gepubliceerde boek De infantiele consument. De hoogleraar politicologie van de Universiteit van Maryland verwijt de overheid een groot deel van het uit de spuigaten gelopen consumentengedrag. Tijdens zijn boektournee in Europa schoof 8WEEKLY bij Barber aan voor een gesprek.

Tijdens zijn lezing in Spui 25 hekelt Barber de manieren waarop artikelen aan de man gebracht worden en de kanalen die daarvoor gebruikt worden. In het boek richt hij zich voornamelijk op Amerikaanse consumenten. Toch merkt een oplettende aanwezige op dat Barber gebruik maakt van juist die zelfde marketinginstrumenten voor de promotie van zijn boek. Oei. De schrijver geeft zonder blikken of blozen aan dat hij dat inderdaad doet, maar zegt daar wel bij dat het doel, namelijk de uitgave van zijn boek, in dit geval de middelen heiligt. Het is opmerkelijk dat de schrijver enerzijds de consument bewust probeert te maken van de manier waarop bedrijven met hun doelgroepen omgaan, maar dat hij aan de andere kant precies hetzelfde doet door te insinueren dat zijn boek onmisbaar is in de boekenkast. Hoog tijd voor een persoonlijk onderonsje.

Wat is er momenteel zo ernstig aan het consumentengedrag? Als we kijken naar het huidige begrotingstekort van de VS, dan is het toch juist goed dat mensen massaal hun knip opentrekken?

Raken consumenten niet immuun voor al die commercie?
Het neemt ook wel iets af, mensen raken verveeld. Mensen, vooral jongeren, zijn op zoek naar alternatieve vormen en vinden MTV te mainstream. Dus ja, ik denk het wel. Maar de nationale tegenstand, zoals deze nu op kleine schaal aanwezig is, moet gestuwd worden door bijvoorbeeld de politiek. We zouden onze kracht als burger moeten aanwenden om de commercie te reguleren.

Amsterdam ziet er niet direct uit als Time Square en u spreekt voornamelijk over de Amerikaanse consumenten. Wil dat zeggen dat deze vorm van kapitalisme Nederland nog niet bereikt heeft?
Ja dat wel, maar Nederland en de rest van Europa lopen 10 tot 15 jaar achter op de VS. Starbucks heeft nu pas een vestiging geopend voor het publiek op Schiphol. Er is niets mis met Starbucks, maar ze houden het niet bij een enkele vestiging in Amsterdam; het worden er meer! Daardoor zullen lokale cafés en koffiehuizen gedwongen worden om te sluiten, omdat ze niet kunnen concurreren met Starbucks. Starbucks zou dan wel direct vijf tot tien winkels moet openen in Amsterdam, maar dat is het gevaar met deze vorm van kapitalisme. Het start onder het motto van concurrentie, maar eindigt vervolgens met een monopolie. De overheid zou toe moeten zien op deze vorm van concurrentie.

De grootste vijand van kapitalisme is zijn eigen succes. De behoefte van de westerse wereld is al voldaan. We hebben iPhones en iPods, maar zijn deze echt nodig? Het kapitalisme zou zich moeten wenden tot de ontwikkelingslanden in plaats van zich te focussen op het ontwikkelen van vraag in de VS. Net zoals als water in een fles, wie heeft er nou water in een fles nodig als het hier brandschoon uit de kraan komt?