Theater / Voorstelling

Te groot verhaal voor kleine voorstelling

recensie: Gilgamesj (Ro Theater)

.

~

Zo heb je van Gilgamesj nog nooit gehoord, en zo maken twee toonaangevende theatergezelschappen bijna tegelijkertijd een voorstelling van dit stokoude verhaal. In 2002 regisseerde Theu Boermans een veelbesproken Gilgamesj bij het Weense Burgtheater. Diezelfde regisseur komt eind januari met krek hetzelfde stuk bij zijn eigen club, de Theatercompagnie, te spelen door een grote groep acteurs. Maar de Nederlandse primeur van dit verhaal heeft nu het Ro Theater. Acteur Joop Keesmaat brengt het antieke epos als solovoorstelling, als een tamelijk sec verhaal. Daarmee worden dit beslist twee totaal verschillende Gilgamesj-en.

Vriend

Gilgamesj is een jonge, overmoedige koning. De man schijnt ooit daadwerkelijk bestaan te hebben in het land van Eufraat en Tigris, de bakermat van onze eigen beschaving. Aanvankelijk is Gilgamesj een flierefluiter en een vrolijke vrijbuiter. Dan sturen de goden een echte vriend op zijn pad, Enkidoe. Gilgamesj en Enkidoe beleven samen avonturen, totdat Enkidoe sterft: “De vriend van wie ik hield is tot aarde geworden.” Gilgamesj is ontroostbaar. Hij is bang, overmand door verdriet. Uiteindelijk wordt hij door liefde, vriendschap en pijn een wijzere en betere mens.

Schepping

~

Gilgamesj is wat je noemt een ‘groot verhaal’. Het omvat scheppingselementen, er komt een zondvloed waartegen een ark moet worden gebouwd. Er zitten grote gevechten in om de macht. Een vrouw moet worden veroverd en besprongen. Monsters en vijanden moeten worden bestreden. Dit hele verhaal wordt verteld door Joop Keesmaat, als een lange monoloog. Hij wordt begeleid door muziek van Willem Brink en Wim Konink, die op de achtergrond zwevende tonen ontlokken aan klankschalen, en met slagwerk in de weer zijn.

Zwaartepunt

Het decor is een sober scherm, dat de door zuilen gesteunde gevel van een paleis voorstelt. Doordat de vloer spiegelt, lijkt het paleis omgeven door water. Op de grond liggen hoopjes stenen, die doen denken aan Tibetaanse gebedsheuveltjes. Nu en dan stellen de stenen de keien voor waarover Gilgamesj het water kan oversteken. Het wonderschone licht verandert van kleur om gemoedstoestanden te onderstrepen. In dit fraaie, sobere decor gebeurt niks, er is feitelijk geen handeling, alles focust op de stem van Joop Keesmaat. Hij doet wat stapjes, maar het zwaartepunt ligt toch op zijn verhaal. Keesmaat kan prachtig vertellen, zijn stem schiet uit, hij jubelt en huilt.

Sprookje

~

Ondanks het fraaie schouwspel raakt deze voorstelling mijn hart niet. Het verhaal is groot en belangrijk. De acteur is magistraal: geen kwaad woord over Joop Keesmaat. Hij levert hier een ongekende tour de force, in zijn eentje bijna anderhalf uur non-stop vertellend, alleen onderbroken door muziek. Regisseur Peter Sonneveld heeft zijn sporen allang verdiend. Wat gaat er dan toch mis. Dit is het soort voorstelling waarbij je vanaf de eerste zin in het verhaal moet worden gezogen. Maar het verhaal wil me maar niet boeien, niet op deze manier. De verhoudingen kloppen niet. De zaal is groot, en de pratende man in de verte in het donker is klein. Zijn bewegingen zijn minimaal, terwijl zijn verhaal heel complex is. De toeschouwers moeten het daarom goeddeels hebben van hun eigen verbeeldingskracht, waarmee ze de vertelling zelf voor hun geestesoog moeten oproepen. Had van deze solo-Gilgamesj een intieme voorstelling gemaakt voor de kleine zaal, en Joop Keesmaat met zijn beurtelings extatische en gekwelde gezicht had me vast bij de lurven gegrepen. Zijn sprookje zou voor mij zijn gaan leven, terwijl het verhaal nu mijlenver van mijn bed blijft.

Gilgamesj van het Ro Theater is te zien tot en met 23 april 2005.