Wat ons niet ombrengt…

In de laatste dagen van de oorlog en de begintijd van de bezetting is het leven in Berlijn niet gemakkelijk. Wanneer er bijvoorbeeld gratis boter uitgedeeld wordt, vraagt de vrouw zich af of dit een reden is om in paniek te raken of dat iemand eindelijk zijn verstand heeft hervonden. Zijzelf mengt zich niet in het gedrang met de woorden: “Ik heb geen zin om te vechten. Vandaag nog niet in elk geval.” Deze vechtlust komt na de bezetting wanneer zij, na verschillende keren te zijn verkracht door Russische soldaten, probeert een zo hoog mogelijke officier te versieren in ruil voor wat bescherming. Immers, “wat ons niet ombrengt, maakt ons sterker.” Daar probeert deze vrouw zichzelf in ieder geval van te overtuigen.

Hoe verschrikkelijk de gebeurtenissen ook zijn, ze worden verteld met een bepaalde ironie en afstandelijkheid. Humor lijkt het medicijn om jezelf staande te houden temidden van een leven dat instort, juist op de moeilijkste momenten. Toch illustreren de afstandelijkheid en het sarcasme de pijn die zij ervaart meer dan ze haar verdoezelen. Het maakt de monoloog interessanter en op een bepaalde manier minder zwaar. Want hoe goed het spel van Kraakman ook is, anderhalf uur zonder pauze is een lange tijd om ondergedompeld te worden in iemands ellende.

Anoniem is gebaseerd op het boek Een vrouw in Berlijn, maar is meer dan een tekstuele monoloog. Ook beeld en geluid nemen een belangrijke plaats in binnen de voorstelling. Deze zijn eveneens een aangename afwisseling en aanvulling op het spel dat wat langzaam op gang komt en na verloop van tijd toch iets langdradig wordt. Visueel wordt het spel ondersteund door een achttal televisies met verschillende beelden, met name van paarden. Auditief zijn het Duitse nieuwsberichten en liedjes die het spel ondersteunen of bombardementen en andere geluiden die letterlijk door merg en been gaan. Deze enscenering verwardt soms iets, maar voegt wel een extra dimensie toe aan het spel.

Anoniem is de moeite waard alleen al omdat het leed van Duitse vrouwen eens scherp wordt belicht, maar ook vanwege het goede en gevarieerde spel van Maria Kraakman. Het is echter een behoorlijke zit en niet voor mensen die zich snel ongemakkelijk voelen bij indringende verhalen en beelden. Wanneer je hier doorheen prikt, wordt echter overduidelijk dat oorlog een verwoestende indruk maakt op mensen, aan welke kant van de lijn ze ook staan.

Anoniem is nog te zien op 25 en 26 september in de Verkadefabriek in Den Bosch en op 2 en 3 oktober in theater Bellevue in Amsterdam.