Theriak moet langer geroerd worden

Leine & Roebana is het moderne dansgezelschap van choreografen Andrea Leine en Harijno Roebana. Ze kenmerken zich door een eigen bewegingsstijl en hun uitgesproken muzikale voorkeuren. Ze gebruiken muziek van rond 1600 of ze werken met hedendaagse componisten, ensembles of musici die excelleren in hun vak. Eerder werkten ze met het Maarten Altena Ensemble, het Orkest van de Achttiende Eeuw, Locke Consort en de zangeressen Claron Mc Fadden, Helena Rasker en Nicola Wemyss. Deze keer wagen zij zich aan harpiste Lavina Meijer (1983). Samen met haar gingen ze op zoek naar de duistere kanten van de harp en het ‘stille wit’ tussen de dansbewegingen.

Harpiste en performer

Wat gebeurt er als de statige harp leert zich vrij te bewegen? Onlangs zagen we Lavina Meijer in het televisieprogramma De Wereld Draait Door deze vraag al beantwoorden. Volgens de jonge, getalenteerde harpiste kan het instrument werkelijk alles en is het tijd het tuttige, klassieke imago van de harp af te schudden. Meijer komt net terug uit New York waar ze in Carnegie Hall (!) een solo weggaf. Ze strijdt voor een integer en haalbaar doel: ze wil de harp bekender maken als solo-instrument.

In deze voorstelling is ze daarin in ieder geval geslaagd. Ze laat zien dat een harp het gereedschap kan zijn van feeën en engelen, maar laat het instrument ook grommen en bijna schreeuwen. Ze gaat de harp zelfs met een schroevendraaier te lijf! Toch is dit niet de grootste verrassing aan Meijer in Theriak, ze blijkt namelijk een ware performer. In veel te grote schoenen en met een perfecte timing in haar spel open ze de voorstelling op humoristische wijze: “Kunt u alsjeblieft een stukje naar achteren gaan? Met uw stoel?”. Het publiek lacht en verplaatst zich met stoel en al. De voorstelling kan nu echt beginnen.

Sfeer

Al snel betreden vijf dansers het theater. Volgens het programmaboekje verkennen ze de ruimte, hun lichaam het instrument, de taal en de symboliek en dansen ze het menselijk onvermogen. Maar wat gebeurt er daadwerkelijk? We horen uitgesproken teksten en de harp van Meijer. We zien de typische bewegingsstijl van Leine & Roebana; heldere bewegingen, rechte armen, diagonale lijnen, heupaanzetten, geen partnering en weinig floorwork. Ook zien we veel wisselende lichtstanden en kostuums ontworpen door AZIZ. Er is veel interactie met het publiek. Na de verplaatsing in het begin volgt er een scène waarin een aantal mensen op het toneel worden geplaatst. Danseres Marlene Wolfsberger geeft de mensen een grappige taak; ze vormen een beweeglijke machine. Je vraagt je af of hier een magisch brouwsel wordt gesmeden, misschien de ingrediënten voor Theriak?

Daarna zien we nog meer flarden dans met daarbij enkele humoristische uitspattingen waarbij vooral danser Ederson Rodriques Xavier in het oog springt. Het geheel eindigt met een mysterieuze man in een zilveren pak. Op Hans Klok-achtige wijze strooit hij briefjes op het toneel. De alchemist? Nog ver na het applaus blijft hij met zijn armen opzij staan, een absurdistisch beeld.

Overdaad

Het geheel ademt een ietwat oosterse, mystieke sfeer, een vleugje van het Oude Egypte en Mesopotamië. Het is niet helemaal thuis te brengen, maar aangenaam. Door de aaneenschakeling van wisselende beelden, is Theriak fragmentarisch te noemen. Ook ontwerper AZIZ laat ons hier vertwijfeld achter. De mannelijke dansers zien er prachtig en vervreemdend uit, maar de kostuums van de vrouwelijke danseressen dragen de sfeer minder. Als je het bijbehorende programmaboekje openslaat is de versnippering te plaatsen. Startend vanuit de interessante thematiek van het wondermiddel Theriak (het recept staat er zelfs naast), volgen al snel allerlei -al dan niet- verwante zaken, zoals een vergelijking met de vitaminepreparaten van deze tijd en de observatie dat kunstenaars bestaan bij de gratie van het menselijk tekort. Daarnaast worden er een aantal vragen opgeworpen: Wat doet harpmuziek met hedendaagse dans? Is in de kunst Theriak te vinden? En doe je de mens eigelijk wel een plezier met onschendbaarheid en eenduidigheid? Tot slot wordt de ondoorgrondelijkheid van het bestaan besproken, de zoektocht en de twijfels en last but not least de meest voorspelbare en tevens populaire thematiek in de hedendaagse dans: de mogelijkheden en de begrenzing van het lichaam. Het zijn gegevens die allemaal weliswaar doorademenen in de voorstelling, maar ook abstract blijven. In dit geval geldt helaas: overdaad schaadt.

Taal

Een ander struikelblok is de gesproken taal. Volgens Leine & Roebana een waardevol, maar complex hulpmiddel om greep te krijgen op de werkelijkheid. Deze complexiteit is dan ook zeker te horen.De vele woorden, al dan niet gesproken of geschreeuwd blijven onverstaanbaar, (wellicht bedoeld) maar erger nog: onbegrepen en lelijk. Naast het feit dat het vele verschillende talen zijn, lijkt het alsof choreografen niet door krijgen dat ook dansers gemoeid zijn met een aantal lessen stemtechniek. Wat daarentegen beter tot zijn recht kwam waren de op dadaïst Kurt Schwitters gebaseerde uitgestoten klanken. Een samenspel van geluiden; stamelen en brommen. Was de rest van de tekst ook maar zo uitgevoerd.

Theriak is een voorstelling waarin de losse ingrediënten samen geen wonderdrank vormen, wellicht moet het nog iets langer geroerd worden wil de essentie overkomen. Of zoals Leine & Roebana zelf schrijven: de weg tussen bedoeling en begrip is vol kuilen en struikrovers.

Theriak is te zien tot en met 11 maart in Nederland. Klik hier voor meer informatie.