De drie Vans laten de ontwikkeling van het Nederlandse ballet zien

Dit jaar bestaat Het Nationale Ballet 50 jaar. Met de jubileumvoorstelling Goud voert het drie meesterwerken uit het oeuvre van de drie ‘Vans’ op. De drie Vans zijn natuurlijk Rudi van Dantzig (1933), Hans van Manen (1932) en Toer van Schayk (1936), de drie choreografen, die het Nederlandse ballet zijn moderne gezicht gaven – en een eigen identiteit. Hun choreografieën zijn stuk voor stuk nog springlevend en vormen samen een kleurrijk palet aan uitdrukkingsmogelijkheden in dans. De drie ‘Vans’ zijn de hoofdrolspelers van de avond.

Hartstochtelijk en virtuoos

‘Hij danst hartstochtelijk en beschikt over een geweldige uitstraling. Daarbij is zijn techniek buitengewoon virtuoos en toont hij zich telkens weer een innemende partner.’ Deze lovende woorden hadden voor Het Nationale ballet kunnen zijn, maar ze zijn bedoeld voor een aanstormend jong danstalent uit het ballet, een van de sterren van de avond. De Canadees Matthew Golding, die bezig is aan zijn derde seizoen bij Het Nationale Ballet, ontving aan het begin van de avond de Alexandra Radius Prijs, uit handen van de voormalig prima ballerina van het gezelschap. De Vrienden van Het Nationale Ballet geven deze prijs aan de meest opvallende danser of danseres uit het tableau van Het Nationale Ballet. Meteen na de uitreiking laat Golding zien dat de jury niet overdrijft. Zijn openingsdans in de Vier letzte Lieder van Rudi van Dantzig, waarin Dantzig uiting geeft aan het aanvaarden van de dood, is hartstochtelijk en virtuoos. Samen met acht dansers danst hij in vier geïnspireerde duetten op de ontroerende en gelijknamige muziek van Richard Strauss en sopraan Kelly God.

De emotionele duetten zijn een contrast met het mysterieuze bewegingsspel dat choreograaf, decor- en kostuumontwerper Toer van Schayk het gezelschap laat uitvoeren. De omkeerbaarheid van roest draait om de botsing van culturen. De geheimzinnige sfeer wordt versterkt door de ijle en geladen vioolklanken van Italiaanse componist Giacinto Scelsi en de speciaal voor het ballet gemaakte bewerking van het klassiek-Javaanse gamelanstuk Bendrongan door etno-musicoloog Ernst Heins. 

Met een zinderend bewegingspel vol temperament en onderhuidse passie, sluit Hans van Manen met zijn werk Vijf Tango’s het jubileumprogramma af. Begeleidt door bandoneonist Carel Kraayenhof en zijn Sexteto Canyengue, nemen de dansers het publiek mee naar het warme Zuiden. Van Manen combineert de gepassioneerde tango met de koele distantie van het ballet, en zorgt met dit ‘huwelijk’ voor een knallend einde.

Dans drukt dans uit en verder niets
Het jubileumprogramma laat zien dat ballet niet alleen tutu’s, maillots en pliés is, maar dat oosterse en zuid-Europese invloeden zonder problemen worden opgenomen. Goud laat de ontwikkelingen van dans zien en de doorbraak in de jaren zeventig en tachtig waar de drie ‘Vans’ voor zorgden, in een afwisselend programma dat door de vele uitersten niet bij iedereen in de smaak zal vallen. Van Manen zei ooit: ‘Dans drukt dans uit en verder niets’. Deze uitspraak en die van andere medewerkers van het Nationale Ballet, zoals de kleedster, de balletmeester en planners prijken op de muren van de zaal. Met Goud bewijst Het Nationale Ballet dat ballet inderdaad alleen dans uitdrukt. Maar dat wil niet zeggen dat het gezelschap niet hartstochtelijk danst en beschikt over een geweldige uitstraling.

Goud is nog tot en met zondag 2 oktober te zien in het Muziektheater in Amsterdam. Daarnaast is er op vrijdag 7 oktober nog een voorstelling in het Lucent Danstheater in Den Haag.