Juliana (Bos Theaterproducties)

Het decor – ontworpen door Thomas Rupert – is prettig om naar te kijken. Je ziet een wachtkamer, met twee hoge muren. Daarboven razen de wolken voorbij. In het midden van het toneel staat een soort bonenstaak, die zich door het plafond boort. De plant staat waarschijnlijk ergens op aarde; alsof je er zo de hemel mee kunt inklimmen.

Maar Bernhard, in luchtmachtuniform, maakt zijn entree gewoon door de deur. Hij is stomverbaasd in de wachtkamer de gebedsgenezeres en de door hem gehate Greet Hofmans aan te treffen. Dankzij Hofmans is de monarchie bijna in een crisis beland. We bevinden ons in een soort doorgangshuis voor mensen die dood zijn, maar nog niet weten of ze naar de hemel of de hel mogen. Nu het kwartet compleet is – koningin Juliana, haar man Bernhard, Greet Hofmans en premier Beel – kan de reconstructie beginnen.

Bon vivant

Alhoewel menigeen wel weet dat Bernhard een bon vivant was, die overal mee weg kwam, is het bijna schokkend om hem te horen toegeven dat hij Juliana alleen om het geld is getrouwd. Ze was niet echt een aantrekkelijke partij, maar Bernhard nam de borstrokken voor lief, zolang hij maar veel kon reizen, af en toe in Afrika een olifant om kon leggen (‘mijn god, wat hou ik van die beesten’) en her en der een kind kon verwekken. Dat Juliana desondanks van hem houdt, maakt het alleen maar wranger.

Ze is niet alleen ongelukkig in de liefde, maar zit ook met een kind (Marijke, later Christina genoemd) dat bijna blind is. Bernhard laat een gebedsgenezeres aan het hof komen, Greet Hofmans, maar krijgt daar al gauw spijt van. Hofmans gaat in het paleis wonen en infiltreert de hofhouding met haar theosofische vrienden, die van Nederland een pacifistische heilstaat willen maken.

Constitutionele crisis

Juliana raakt al snel onder haar invloed; ze wil een oorlogsmisdadiger gratie geven, stelt voor om de defensiebudgetten te verlagen en dringt er zelfs op aan dat Nederland de Navo verlaat. De denkbeelden van ‘Jula’ en ‘Benno’ dreigen steeds meer te botsen, wat in de voorstelling mooi wordt verbeeld tijdens het jaarlijkse defilé voor paleis Soestdijk. Juliana sist tussen haar tanden dat de rij met stramme oud-strijders elk jaar langer lijkt te worden. Waarop Bernhard terugkaatst dat die oud-strijders meer voor het land hebben gedaan dan al die lui met versierde fietsen en gefiguurzaagde kronen op hun hoofd. Uiteindelijk dreigen de spanningen op een scheiding uit te lopen. En een constitutionele crisis lijkt onafwendbaar.

Hoog tempo

Juliana is een stuk met veel humor, dat in hoog tempo wordt gespeeld. Maar er zitten niet alleen veel grappen is, er zijn ook momenten van ontroering. Met name als Juliana het gevoel krijgt dat Bernhard zowel het kabinet als haar dochters tegen haar heeft opgezet. Je voelt de eenzaamheid en verwarring en je krijgt met haar te doen, ook als je republikeins bent aangelegd. Hoewel je aanvankelijk denkt: maar dit weten we toch al lang, vertel ons iets nieuws, laat je je gaandeweg toch door het stuk meeslepen. En ontrolt zich een boeiend stukje vaderlandse geschiedenis.

Aanwinst

Renée Soutendijk, die de meeste mensen van het filmdoek kennen, blijkt een aanwinst voor het toneel. Ze boeit van begin tot eind en ze zet Juliana als een mens van vlees en bloed neer. Ook Jaap Spijkers, die Bernhard speelt, dwingt bewondering af. Zonder hem ‘na te doen’, bijvoorbeeld met een Duits accent, zet hij een geloofwaardige, maar vooral geestige prins-gemaal neer. Met scherpe spot merkt hij over Greet Hofmans op: “Die gebedsgenezeressen toch; als ze geen man kunnen krijgen, omhelzen ze meteen de gehele mensheid.” En hoewel Dic van Duin, die de stijve premier Beel voor zijn rekening neemt (voorbindbuik, dikke sigaar, zwarte aktetas) in het begin wat op de achtergrond blijft, begint hij halverwege het stuk warm te draaien, om het publiek de ene lach na de andere ontlokken.

Alleen Marisa van Eyle, die Greet Hofmans gestalte geeft, komt tijdens de première nog niet ècht uit de verf. Alhoewel het hele stuk eigenlijk om haar draait, althans om de invloed die ze op Juliana heeft, blijven haar emoties wat op de vlakte. Maar ze heeft nog genoeg voorstellingen om in haar rol te groeien. En tenslotte hoeft niet elke acteur zich te storten in de emotionele achtbaan die theater heet, anders wordt het wel héél erg druk op het toneel.

Juliana is nog tot en met 10 juni 2006 te zien. Klik hier voor een uitgebreide speellijst.