Spiegelingen tussen vroeger en nu
Terwijl Museum Boijmans van Beuningen druk bezig is met het bouwen van een nieuwe entree, is de komende twee maanden ook een overzicht te zien van werk van de Japanse kunstenaar Yoyai Kusama. Met haar werk heeft het museum een internationale ster uit de jaren zestig van de vorige eeuw binnengehaald. Kusama is in de daaropvolgende decennia in de vergetelheid geraakt, maar het laatste decennium heeft ze opnieuw de spotlights van de kunstwereld gevonden. Naast enkele ruimtevullende installaties bestaat haar oeuvre uit film, fotografie, sculptuur en schilderkunst.
De 79-jarige Kusama heeft er al een heel artistiek leven op zitten. Ze maakt in de jaren zestig van de vorige eeuw furore als zij naar New York verhuist en doet dit vooral met haar infinity nets, grote schilderijen en galerievullende installaties met stippen. Daarnaast vestigt ze haar naam met geruchtmakende happenings in de stad. Hierbij beschildert ze naakte mensen met haar stippenpatronen. Ze verkeert in de jaren zestig regelmatig in het gezelschap van beroemde kunstenaars als Andy Warhol, Claes Oldenburg, Barnett Newman en Donald Judd. Begin jaren zeventig verlaat Kusama New York weer voor Japan om zich daar op laat nemen in een psychiatrisch ziekenhuis.
Installaties
Yoyai Kusama, Fireflies on the Water, 2000, Light bulbs, water, mirror room
Wandelend door een gang vol met bolvormige spiegels bereik je de eerste zaal met Kusama’s werk. Hier is een van Kusama’s bekendste werken Narcissus Garden uit 1966 te zien, een veld van glanzende metalen bollen. Beelden reflecteren op het oppervlak en werken als spiegel. Het werk is vooral bekend van de Biënnale van Venetië in 1966, waar ze een kleine rel veroorzaakten toen Kusama ze te koop aanbood om het narcisme van de Biënnale aan de kaak te stellen. Narcissus Garden is in deze zaal samengeperst met twee andere grote installaties en verdient eigenlijk meer ruimte.
In de tweede grote zaal zijn een aantal sculpturen geplaatst. Het zijn grote grijs-witte wolken, die willekeurig in de zaal geplaatst zijn. Ze doen enigszins denken aan Andy Warhols silver clouds. Ondanks dat het grote, logge dingen zijn, lijken ze haast te zweven. Aan de wanden hangt de serie Love Forever, een vijftigtal zeefdrukken van tekeningen die Kusama met markers gemaakt heeft. Ze bestaan allemaal uit lijnen, stippen en streepjes en symboliseren de traumatisch hallucinaties die zij in haar jeugd gehad heeft. Ze zegt hier zelf over dat deze afbeeldingen rechtstreeks hieruit voortkomen. De combinatie van wolken en zeefdrukken werkt goed en ze lijken elkaar te versterken. Ze geven de zaal een serene sfeer.
Indrukwekkende spiegelkamers
Yayoi Kusama, Ininity Mirror Room-Phalli’s Field (or floor Show), 1965 (re-fabrication in 1988), mixed media
De meeste indruk maken op mij de twee mirror rooms die even verderop te vinden zijn. De eerste, uit 1965 stammende Infinity Mirror Room – Phalli’s Field heeft op de grond ontelbare kleine sculpturen, alle wit met rode stippen. De wanden van de kamer zijn met spiegels bezet en daardoor lijken de sculpturen tot in het oneindige aanwezig te zijn. Deze kamer komt op me over als een grote kinderkamer, met de vloer vol knuffeldieren. Als toeschouwer voel je je hier letterlijk erg klein De tweede kamer, Infinity Mirror Room – Fireflies on the Water uit 2000 heeft dat effect ook, maar op een heel andere manier. In deze donkere kamer waan ik me een collega van Captain Kirk uit Star Trek. Tegen de donkere achtergrond zijn duizenden lichtpuntjes te zien in vele kleuren als sterren aan de hemel. Ik voel me haast nietig, maar tegelijkertijd ook machtiger dan welke mens dan ook, want ik kan tussen de sterren zweven.
Prachtige psychose
Yoyai Kusama, Narcissus Garden, 1966, mixed media
Het is goede vriend Donald Judd die stelt dat ‘een tentoonstelling van Kusama bekijken, is kijken naar de resultaten van Kusama’s werk, niet naar het werk van Kusama.’ In Mirrored Years kijk je inderdaad niet naar werk van Yayoi Kusama, maar je beleeft de resultaten van haar werk. Hierbij sluiten de werken uit de jaren zestig naadloos aan bij de recentere werken, die Kusama in Japan gemaakt heeft. De werken gaan stuk voor stuk de dialoog aan met de toeschouwer en laten het persoonlijke verhaal van Yayoi Kusama zien en beleven. De hallucinaties waar zij haar hele leven last van heeft, worden tastbaar, waardoor ze wellicht te verdragen zijn. Zelf stelt ze hierover dat het inderdaad de kunst is die er voor gezorgd heeft dat ze zichzelf niet van het leven beroofd heeft. Lopend langs de sculpturen en installaties ben ik daar als toeschouwer erg blij mee.
