Familie als Kunst?

Thomas Struth (Geldern, 1954) studeerde aan de Düsseldorfer Kunstakademie, waar hij les kreeg van beroemde fotografen als Gerhard Richter en Bernd Becher. Vanaf het einde van de jaren zeventig bouwt Struth aan een internationale reputatie. Hij put daarbij steeds uit een beperkt aantal thema’s, zoals gebouwen, straatbeelden. Ook de nu in De Pont tentoongestelde familieportretten behoren tot zijn vaste thema’s. Vooral de invloed van Bernd Becher is duidelijk zichtbaar in zijn oeuvre. Bernd Becher en zijn vrouw Hilla maakten series foto’s van industrieel erfgoed, die zij sober en beeldvullend weergaven. Struth past deze techniek ook toe in zijn foto’s. Door de verschillende portretten naast elkaar te exposeren, worden de onderlinge relaties duidelijk. Eenzelfde serieel onderzoek als in het werk van de Bechers ontstaat op deze wijze.

Meerdere dimensies

Thomas Struth; Eleonore and Giles Robertson, Edinburgh 1987, 41, 4 x 59, 1 cm.De foto’s hebben naast esthetische kwaliteiten ook een sociologische en psychologische dimensie. Struth beeldt niet alleen de afzonderlijke personen uit, maar laat ook hun onderlinge verhoudingen zien. De dynamiek van de families is zichtbaar in de foto’s. Struth is dankzij vriend en psychoanalyticus Ingo Hartmann geïnspireerd geraakt door dit onderwerp. In het portret van Eleonore and Giles Robertson is deze onderlinge relatie goed zichtbaar. De twee laten in hun houding meer zien dan ze ieder afzonderlijk doen. Dit is in meerdere foto’s op de tentoonstelling zichtbaar.

De portretten hebben ook een link met de schilderkunst. De eerste link ligt in het genre van de portretkunst. Ook in de manier van weergeven, waarin de personen op de foto zelf hun houding mogen kiezen, net als de opdrachtgevers vroeger, is een link met de schilderkunst zichtbaar. Tenslotte is er het grote formaat van de foto en kadering daarvan overeenkomstig aan die van de schilderkunst.

Familiepose

Thomas Struth; The Shimada Family, Yamaguchi 1986, 41 x 57, 5 cmDe gefotografeerde families zijn allen afkomstig uit de uitgebreide kring vrienden en kennissen van Struth. Ze zijn ontstaan uit jarenlange relaties die hij heeft opgebouwd over de gehele wereld. Zo zijn er families uit meerdere continenten te zien: onder anderen Amerikanen, Chinezen, Schotten, Italianen en Duitsers. Ze zijn allen gefotografeerd in de veilige omgeving van hun eigen woning. De ene keer is het op de bank, de andere keer in de tuin, zoals bij het portret van de familie Shimada uit Yamaguchi. Hun portret is typisch Oosters: grootmoeder in klederdracht en onderling strenge gezinsverhoudingen. De tuin vervolledigt dit beeld. Het contrast is dan ook erg groot met het portret van de familie Okutsu uit de zelfde plaats, die ontspannen poseren op een typisch westers meubel, een bankstel. Het ontdekken van de onderlinge familierelaties maakt het bekijken van Familienleben interessant en ook verrassend.

Thomas Struth; The Okutsu Family, Yamaguchi 1996, 93, 5 x 120 cm.Wat opvallend is aan alle foto’s is dat de familieleden allen recht in de camera kijken. Hierdoor verdwijnt het spontane van de familiefoto, zoals wij dat tegenwoordig kennen. De families nodigen je wel uit in hun privésfeer, maar laten je niet binnenkomen. De blik is volledig op ons gericht, maar maakt geen enkel contact. Dit komt door de manier van werken van Struth: hij staat niet achter de camera, maar ernaast. De geportretteerden kijken dus naar een apparaat in plaats van naar een persoon, wat een afstandelijke blik oplevert. Doordat Struth geen kunstlicht gebruikt, wordt dit effect versterkt. De familieleden moeten wegens de langere sluitertijden echt poseren en zich stilhouden in een houding.

Niet zomaar familiekiekjes

Familienleben

bewijst dat fotografie een medium is dat niet alleen een momentopname kan laten zien. Het eindresultaat, de foto, is weliswaar een momentopname, maar de intensiteit waarmee het onderwerp benaderd wordt bepaalt het verschil tussen een momentopname en een goede foto. De foto’s in deze tentoonstelling zijn dus niet slechts amateurkiekjes gepromoveerd tot kunst omdat ze op groot formaat in een museum hangen, maar zijn meer. Het zijn kunstwerken. Enig punt van kritiek op de tentoonstelling is wellicht dat de foto’s verspreid over meerdere zalen te zien zijn, zodat een onderling verband soms lastig te leggen is. Desondanks is het een sterke tentoonstelling geworden, die zeker de moeite van het bezoeken waard is.