Oprecht, maar nergens nieuw

Patti Smith – If it isn’t a Duncan, it isn’t a yo-yo, 1967

Nog altijd geeft Smith vele optredens waarbij ze tussen de nummers door uit eigen werk en dat van anderen voordraagt. In de afgelopen dertig jaar is ze daarmee uitgegroeid tot ’s werelds bekendste rockster annex dichteres. Maar wat weinigen in Nederland, en misschien ook daarbuiten, zullen weten is dat ze naast deze bezigheden ook succesvol is als beeldend kunstenares. In museum Boijmans van Beuningen daarom aandacht voor haar werk. Daarnaast is in de tentoonstelling werk te zien van vijf kunstenaars die op de één of andere manier door Smith zijn geïnspireerd of met het rockfenomeen hebben samengewerkt.

Menselijke hoogmoed

Patti Smith – South Tower, The Gems of Tragedy, 2002 Digitale afdruk, grafiet, krijt en plakbland op papier 34 x 27,9 cm

Centraal in de tentoonstelling staat een serie van ruim twintig tekeningen, zeefdrukken en digitale prints uit 2001, gemaakt als reactie op de aanslagen van 11 september. Een krantenfoto van de ingestorte South Tower van het World Trade Center in New York deed Patti Smith denken aan Pieter Brueghels Toren van Babel uit 1556. Dit bijbelverhaal (Genesis 11:1-9) dat handelt over de menselijke hoogmoed inspireerde Smith al eerder tot de song Babelogue op de lp Easter en vormde het uitgangspunt voor de dichtbundel Babel. De vraag is wat Patti Smith ertoe brengt een vergelijking te trekken tussen dit oude bijbelverhaal en de recente aanslagen in New York. Misschien zag ze in de aanslagen van 11 september een afstraffing van de arrogante houding van de regering van George W. Bush.

Expressionistische popart

Een kunstenaar die in de jaren zestig nieuwsfoto’s meerdere malen reproduceerde was de Pop-Artkunstenaar Andy Warhol. Zonder ze van commentaar te voorzien reproduceerde hij afbeeldingen van Marilyn Monroe, Elvis Presley, maar ook nieuwsfoto’s zoals die van een elektrische stoel of van straatrellen. Ook Patti Smith toont in haar serie van de South Tower steeds dezelfde nieuwsfoto. Een vergelijking tussen het werk van Smith en van Andy Warhol ligt daarom voor de hand. Beiden waren in de jaren zeventig in het artistieke milieu van New York actief, maar waar Warhol in die tijd zijn Pop Art produceerde, maakte Smith vooral expressionistische tekeningen. Voorbeelden daarvan zien we in een ander gedeelte van de tentoonstelling.

Christelijke symboliek

Patti Smith – After DeKooning, 1968 Grafiet, kleurpotlood en acrylverf op papier 73,7 x 58,4 cm

In zachte kleuren heeft ze hoofdzakelijk vrouwelijke naakten en menselijke figuren getekend die eerder een verwantschap tonen met de vrouwen van abstract expressionist Willem de Kooning uit de jaren vijftig. Daarbij maakte ze nog een enkele tekening met een christelijk thema. De zeefdrukken en digitale prints van de South Tower heeft Patti Smith bewerkt door het toevoegen van verfstreken en teksten. Het zijn dus niet pure reproducties (zoals Warhol die zou hebben gemaakt). Daarbij heeft ze ook nog christelijke symboliek toegevoegd, in de vorm van kruisen, en verwijzen sommige titels naar het geloof zoals South Tower with Babelfield Text van 2001.

In het werk Twin Death, eveneens uit 2001, doorsnijdt een groot kruis het beeld terwijl we op de achtergrond de Twin Towers zien staan. Religie, maatschappijkritische teksten, Pop Art en het Expressionisme lopen door elkaar heen in het werk van Patti Smith. Maar ondanks dat de aanslagen op het WTC recent zijn, komt de serie van de South Tower toch wat gedateerd over: we hebben dit allemaal al eens gezien. Patti Smith heeft haar gevoelens, hoe oprecht ook, niet weten te vertalen in een spannend nieuw beeld.

Dromerige sfeer

Ook als je niet houdt van Patti Smiths werk, valt er in de tentoonstelling toch nog een hoop interessants te zien. Zo is daar bijvoorbeeld de installatie die Ann Demeulemeester maakte naar aanleiding van Patti Smiths dichtbundel Woolgathering uit 1992. Op tulen jurkjes die aan het plafond zijn bevestigd projecteert zij dia’s van een wolkenlucht; in een vitrine liggen katoenen linten waar teksten uit de dichtbundel op zijn geborduurd en door de boxen schalt de stem van Patti Smith die uit haar werk voordraagt. Een dromerige sfeer wordt opgeroepen en laat zich niet meer zo snel uit je hoofd zetten.

De tentoonstelling Strange Messenger: The Work of Patti Smith loopt van 21 augustus tot 21 november in Museum Boymans van Beuningen te Rotterdam. Bij deze tentoonstelling wordt naast het werk van Patti Smith ook werk tentoongesteld van Ann Demeulemeester, Judy Linn, Robert Frank, Franz Gertsch en Dan Graham.