Kunst / Expo binnenland

Kritiekloze kunst in een Russisch atelier aan de Amstel

recensie: Ondermeer Andrei Roiter, Gluklya en Julia Winter - Russisch atelier aan de Amstel – 10 hedendaagse kunstenaars

.

Waar anders dan in de Hermitage in Amsterdam zou een tentoonstelling ter afsluiting van het Nederland – Ruslandjaar moeten plaatsvinden? Na de vele incidenten van het afgelopen jaar is er de hoop dat het meest degelijke museum van Amsterdam, tevens dependance van de Hermitage in St. Petersburg, de uitgelezen plek is het Ruslandjaar nog enige glans te verschaffen.

Lopend door de tentoonstelling blijkt niets minder waar. ‘Russisch atelier aan de Amstel – 10 hedendaagse kunstenaars’ is niets anders dan een nieuwe misvatting in het al zo rumoerige Nederland – Ruslandjaar dat nu (gelukkig) bijna ten einde raakt.

Van de Hermitage zijn we mooie, goed verzorgde tentoonstellingen gewend van voornamelijk avant-gardekunstenaars. Hoe schrijnend is het contrast met de hedendaagse kunstenaars die in deze rommelige tentoonstelling te zien zijn. Het is jammer dat het museum in de eerste handreiking naar hedendaagse kunst zo erg de mist in gaat. Het budget voor de tentoonstelling was duidelijk aan de lage kant, letters van zaalteksten lijken hergebruikt van eerdere tentoonstellingen en beschrijvingen bij kunstwerken zijn in A4-vorm op een plankje hout geplakt naast het werk. Een charmante oplossing, ware het niet dat in de A4’tjes-op-plank spelfouten te ontdekken zijn. Een bezoeker kon de fout ‘oevre’ niet aanzien en plaatste een ‘u’ ertussen met pen. Omdat het contrast zo groot is met de gebruikelijke norm van de Hermitage, merk je direct dat ze hedendaagse kunst niet zo serieus nemen.

In een tentoonstelling ter ere van een vriendschapsjaar in een dependance van het desbetreffende land verwacht je geen sterke maatschappijkritische kunst. Dat is erg jammer, omdat het uitgangspunt van de tentoonstelling zich juist erg goed leent voor maatschappijkritiek: kunstenaars die in Nederland wonen en hun wortels in Russische grond hebben, tonen hun werk. Ze richten zich echter meer op hun leven als kunstenaar zonder vaste woonplaats dan op hun eigen Russische identiteit. Dat terwijl in de afgelopen jaren de situatie in Rusland op het gebied van mensenrechten enorm achteruit is gegaan. Met als dieptepunt de anti-homowet die verbiedt dat personen van hetzelfde geslacht in het openbaar hun liefde mogen uiten. Daarnaast wordt het journalisten steeds lastiger gemaakt om kritisch te zijn en ook censuur wordt steeds sterker.

Het is verder opmerkelijk dat er in een tentoonstelling met hedendaagse kunst totaal geen aandacht wordt gegeven aan de huidige relatie tussen Nederland en Rusland. Vooral aan het einde van een vriendschapsjaar, rijk aan incidenten waarin Rusland en met name Poetin het nieuws maandelijks bepaalden; de NOS maakte zelfs een overzichtslijstje waarin alle verschillende incidenten tussen Nederland en Rusland van 2013 terug te vinden zijn. Juist de afwezigheid van kritiek op Rusland maakt dat de tentoonstelling leeg aanvoelt en geen goede weergave is van de hedendaagse cultuur. Je zou bijna denken dat er in het Nederlandse museum censuur is toegepast om de politieke banden goed te houden. De werken die te zien zijn gaan meer over universele kwesties als verbondenheid en identiteit, ook laten verschillende kunstenaars een visie op sociale media en privacy zien, maar echt Russisch is het allemaal niet.

~

Vergelijking


Een verrassend element in de tentoonstelling is de ruimte met telefoons en videoschermen waar je naar interviews met de deelnemende kunstenaars kunt kijken. Ook hier hoef je geen kritiek op het politieke beleid van Rusland te verwachten, alhoewel er wel over vergelijkingen tussen het kunstenaarschap in Rusland en Nederland wordt gesproken. Andrei Roiter vertelt hoe in Nederland de kunst erg geïnstitutionaliseerd is, overal zijn theorieën voor, er zijn scholen voor curatoren, Masteropleidingen voor kunsteducatie, bijna alles in de Nederlandse kunstwereld is overdacht en afgebakend tot een professie. In Rusland is dat veel minder. Hij noemt het land meer naïef en romantisch. Bij deze vergelijking laat hij het, hij geeft niet aan wat hij beter of slechter vindt.

Deze zekere mate van oppervlakkigheid geldt voor alle interviews. Toch zijn ze interessant om te bekijken, al is het maar omdat in tentoonstellingen niet vaak zoveel ruimte wordt gegeven aan de filosofie van de kunstenaar.

Verwarring


Er zijn een aantal ruimtes gecreëerd waarin visueel werk en enkele audio-installaties worden tentoongesteld. Het probleem in die ruimtes is dat het licht te sterk is afgesteld waardoor je de projectie niet goed kunt zien en het geluid zo zacht is dat je veel inspanning moet leveren om te verstaan wat er gezegd wordt. Deze ruimtes hadden even goed niet in de tentoonstelling kunnen zitten.

~

Aan het einde van de tentoonstelling raak je in de war, omdat je fotocollages uit de serie ‘dubbelportretten’ van Julia Winter voor een tweede keer tegenkomt. Het zijn mooie esthetisch bewerkte foto’s waarin steeds twee gezichten te herkennen zijn. Winter speelt met verschillen tussen man en vrouw, geschiedenis en heden, jong en oud en door middel van allerlei toegevoegde attributen ontstaat er een dialoog tussen de werken. De keuze voor een tweede ruimte vol met foto’s uit dezelfde serie op een relatief grote afstand van de eerste ruimte brengt je aan het twijfelen of ze er misschien alleen hangen ter opvulling.

Desillusie


Met de wetenschap dat de Hermitage normaal gesproken tentoonstellingen maakt die tot in de puntjes verzorgd zijn, verlaat je ‘Russisch atelier aan de Amstel – 10 hedendaagse kunstenaars’ totaal gedesillusioneerd. Mocht je twijfelen of het ooit nog goed komt, ga dan nog even langs de hoofdtentoonstelling ‘Gauguin, Bonnard, Denis’; daar hoef je niet met de pen in de aanslag heen om beschrijvingen te corrigeren.