Kunst / Expo binnenland

Creatief met kip

recensie: Koen Vanmechelen - Het appèl van de kip

Zijn kippen interessant als kunst? De Belgische kunstenaar Koen Vanmechelen vindt van wel. Hij is al van jongs af aan geïntrigeerd door kippen. Op dit moment uit zich dit in het Cosmopolitan Chicken Project. In Museum Het Valkhof in Nijmegen is dit voorjaar voor het eerst in Nederland een deel van dit project te zien. Het is een meerjarig kweekproject, waarbij Vanmechelen typisch nationale kippenrassen kruist om uiteindelijk tot een universele kip te komen. Hij begon in 2001 met het kruisen van de Mechelse Koekoek uit België en de Poulet Bresse uit Frankrijk. Vervolgens kruiste hij de ‘Mechelse Bresse’ met de English Redcap, waaruit de ‘Mechelse Redcap’ ontstond. Inmiddels zijn we bij de tiende generatie beland.

foto: Anneke Mengerink
foto: Anneke Mengerink

Bij binnenkomst in de langwerpige smalle ruimte ligt een dode haan met halfopen ogen en een geknakte nek op een slagershakblok. Boven het hakblok hangt een rode lamp. Dit Altaar voor de opgebaarde haan (2007) vormt een eenheid met een broedkast achter in de zaal waarmee juist het begin van elk ras wordt geïllustreerd. De kast ligt vol met uitgeblazen eieren waar rode lampen boven hangen.

Tegen de wanden hangen foto’s van groot formaat, waarop de kippen en profil zijn afgebeeld. Door het formaat van de foto’s worden de textuur van de veren, de kam en de snavel duidelijk. Tegelijkertijd worden de kippen door de uitvergroting en de steriele manier van fotograferen surreëel. Ook hangt er een genealogie aan de wand, waarop is te zien welke kippen met elkaar zijn gekruist.

In het midden van de zaal staat De generaties van het Cosmopolitan Chicken Project. Op sokkels staan opgezette kippen, van alle gekruiste kippen één exemplaar. Elke kip heeft een ring om zijn poot, met daarop een nummer. Ook hangt er een kaartje aan de poot met gegevens over het soort kip, de kleur van de ogen en het jaartal. De opstelling van opgezette kippen met de kaartjes, de foto’s en de genealogie geeft aan dat Vanmechelen het kweekproces zeer gestructureerd en op een semi-wetenschappelijke manier gedocumenteert.

Filosofie van het ei

In Calling the World legt Vanmechelen in drie tekeningen de filosofie achter zijn kweekproject uit. Hierin geeft hij onder meer aan hoe de kip met de mensheid en het menselijk denken is verbonden. Vanmechelen ziet de kip niet als productie- of consumptiedier, maar als drager van betekenis. Naast de filosofie over kippen en mensen heeft Vanmechelen ook een filosofie over de betekenis van het ei. Die filosofie wordt verbeeld in werken zoals Eggcord. Deze installatie bestaat uit geglasblaasde eieren die aan een stalen kabel hangen. Hierin verwijst hij naar de onbekende uitkomst van een ei. Ook Eb en vloed illustreert een theorie. Met dit werk verbeeldt Vanmechelen de kosmos. De zon is hier verbeeld door een geglasblaasde eidooier.

Mechelse Giant, foto: Courtesy Deweer Art Gallery - Otegem (B)
Mechelse Giant, foto: Courtesy Deweer Art Gallery – Otegem (B)

In de andere zalen ligt de nadruk op aspecten die in het verlengde van het kweekproces liggen. Forever (2007) bestaat uit een serie reliekhouders, waarin de resten van gecremeerde en gemummificeerde kippen te zien zijn. Als in een horrorfilm steekt een poot van een kip uit de as omhoog. Aan de wanden zien we nu geen gefotografeerde kippen, maar schilderijen van kippen die met eiwit, eigeel en kippenveren zijn gemaakt. In een video wordt getoond hoe Vanmechelen schildert met eigeel en eiwit.

Naast schilderijen waarop kippen te zien zijn heeft Vanmechelen ook een soort röntgenafdrukken van de kippen gemaakt. Hier zien we de semi-wetenschappelijke benadering terug die ook in de eerste zaal te ervaren was.

Liefdeloos

In de laatste zaal zien we een Mechelse Langkraaier in een grote kooi. Hierin zijn microfoons opgehangen die in verbinding staan met luidsprekers aan de buitenkant van de kooi. Dit werk, getiteld After Love, tempel voor de Mechelse Langkraaier, (2007) is in tegenspraak met de liefdevol gefotografeerde kippen. In deze installatie wordt een kip buiten zijn leefomgeving geplaatst om moederziel alleen in een kooi rond te dwalen. Het is een zelfde soort illustratie van het kweekproject als de broedkast die in de eerste zaal hangt. Mijns inziens voegt het echter niets toe aan de tentoonstelling en is het louter zielig voor de kip.

T153 098, foto: Courtesy Deweer Art Gallery - Otegem (B)
T153 098, foto: Courtesy Deweer Art Gallery – Otegem (B)

In de tentoonstelling krijgen we een goed beeld van het Cosmopolitan Chicken Project. De documentatie met de opgezette en gefotografeerde kippen is zeer nauwkeurig. Echter, zo gestructureerd als de documentatie is, zo toevallig lijkt de selectie van kippen. Of dit nu een gemis is van het project of juist opzet, wordt mij niet helemaal duidelijk. De filosofie erachter blijft abstract en lastig te doorgronden.

Wat ook opvalt is de veelomvattendheid van de tentoonstelling. Er zijn naast de documentatie van het Cosmopolitan Chicken Project, schilderijen, handgeblazen eieren in installaties en röntgenachtige afbeeldingen van de kippen te zien. Hierdoor verliest de tentoonstelling mijns inziens zijn focus. Het lijkt alsof de tentoonstellingsmakers het kweekproject op zichzelf niet interessant genoeg vinden; er moeten werken bij die het aanvullen. Jammer.