Kunsthuiswerk

Op dezelfde plaats waar de afgelopen tijd het succesvolle Large Field Array van Keith Tyson te zien was, is de komende maanden in De Pont museum voor hedendaagse kunst een nieuwe installatie te bewonderen. De eer is dit keer aan de Fransman Jean Pierre Raynaud (1939).

De voormalige tuinman is vanaf de jaren zestig als kunstenaar werkzaam. Raynaud maakt aanvankelijk vooral Psycho-Objets, objecten die door hun kleur en aard als signalen werken voor dreiging en gevaar, verstrekt door serialiteit en uniformiteit. Hierbij maakt hij bijvoorbeeld gebruik van landsvlaggen en tekens, maar de kern van zijn werk komt het beste tot uitdrukking in zijn toepassing van de witte keramische tegel en dan vooral in zijn eigen huis La Celle-Saint-Cloud, dat hij in 1974 bouwde in een voorstad van Parijs. In dit huis zijn vloeren, muren en plafonds betegeld met de witte tegel. Een huis dat van onder tot boven met witte tegels bezet is, roept ultieme serialiteit en uniformiteit op en wijst zo naar industriële perfectie. Er is echter ook een schaduwzijde door de associatie met slachthuizen. In 1988 besloot Raynaud dan ook zijn huis af te breken. Het resultaat van die actie is nu te zien in De Pont in de tentoonstelling La Maison.

Boeiend…?

Bij het lezen van de aankondiging op de website van het museum had ik zo mijn twijfels of Raynaud en zijn huis mij zouden kunnen boeien. Ik ken zijn werk uit de vaste collectie van De Pont. Het bestaat uit een aantal witte keramische tegels die in Mondriaanachtige composities aan de muur hangen. Hier en daar is een haak toegevoegd, zodat het inderdaad lijkt alsof de composities rechtstreeks uit een abattoir komen. Alleen de bloedvlekken ontbreken nog. Visueel zijn er verder weinig aanknopingspunten om er ‘iets mee te kunnen’. Als beeld met de nadruk op uniformiteit en serialiteit zijn het wel goede voorbeelden van het oeuvre van Raynaud, maar het heeft me nooit echt kunnen bekoren. Ik verwachtte dan ook een voortzetting van deze ‘witte tegel-composities’, maar dan op een groter formaat. Toen ik de museumzaal betrad om La Maison te bekijken, was ik echter aangenaam verrast.

Orde uit vernietiging

Verdeeld over vijfhonderdachtentwintig metalen bakken zijn de restanten van La Celle-Saint-Cloud te zien. De halfronde bakken zijn op drie wielen gemonteerd en staan in een strak geometrisch patroon opgesteld. Zelfs uit de vernietiging haalt Raynaud zo een vorm van uniformiteit en serialiteit. Vanuit verschillende punten biedt de installatie andere zichtlijnen en invalshoeken die ieder op zich interessant zijn als beeld. Zeker in combinatie met de grote, op de achtergrond opgehangen doeken met de Chinese vlag in een aantal variaties, maakt het geheel indruk. De vlaggen behoeven extra aandacht. In zijn zoektocht naar het seriële heeft Raynaud ook variaties gemaakt van nationale vlaggen. Deze hebben uiteraard een grote signaalfunctie en representeren naast landen ook de associaties die wij met deze landen hebben. Eenvoudige symbolen hebben meerdere betekenissen. Ook voor Raynaud persoonlijk: De Franse vlag symboliseert bijvoorbeeld zijn eigen jeugd. Hij kwam namelijk onder hoede van de Franse staat toen zijn vader bij een bombardement in de Tweede Wereld om het leven kwam.

Boeiend!

De installatie La Maison heeft mij zeer geraakt. De ultieme destructie van je eigen huis ten behoeve van de kunst is aangrijpend en fascinerend. Los van elkaar zijn de bakken met puin weinigzeggend. Opgesteld in het strakke raster geeft het echter een beeld dat fascinatie voor serialiteit weergeeft, maar tegelijkertijd ook een morbide karakter heeft. Het werkt op de psyche, doordat het me laat denken over (zelf)destructie en de tijdelijkheid van bezit en bestaan. Het past daarmee als voortzetting van zijn Psycho-Objets perfect in het oeuvre van Raynaud. Ik heb zelfs meer bewondering gekregen voor zijn werken uit de vaste collectie van De Pont en heb het idee dat ik deze ook beter begrijp. Ze nodigen uit tot contemplatie. Soms blijkt het dus noodzakelijk om een met een andere, onbevooroordeelde blik naar het werk van een kunstenaar te kijken om deze toch te kunnen waarderen. Verder kijken en (opnieuw) openstaan voor de intenties van de kunstenaar levert in La Maison onverwacht veel op.