De sporen van Federico d’Orazio

Federico d’Orazio, Auto Temple, 2005 – 2007, Coll. Museum Jan Cunnen, Oss + kunstenaar, foto: Dirk Kreijkamp

Zo’n tien jaar geleden vestigde de Italiaanse kunstenaar Federico d’Orazio (1968) zich in Nederland. Met Den Bosch als thuisbasis reisde hij voor langere periodes naar de Verenigde Staten en Thailand. Deze landen lieten duidelijk hun sporen na in Orazio’s werk. Zo zien we verwijzingen naar Aziatische tempels in installaties van autowrakken die met felle kleuren, graffiti en zelfs bladgoud zijn bewerkt. Terwijl boeddhistische lampionnetjes verwijzen naar Thaise tradities, representeren gekleurde neonverlichtingen in de autowrakken het moderne Thailand met de levendige seks- en reclame-industrie. De Amerikaanse samenleving wordt weerspiegeld in een video waarin een all American girl d’Orazio’s werk aanprijst als ware het een telsellreclame. Zittend op het witte strand van Los Angeles vertelt zij enthousiast over de vele voordelen van Orazio’s First Inflatable Book. Het boek blijkt in opgeblazen versie te transformeren tot een luchtbed, waarmee zorgeloos op zee gedobberd kan worden. Als een ware parodie op de Amerikaanse consumptiesamenleving draait alles om de vorm van het boek, niet om de inhoud.

Harnas van de moderne mens

Ook de keerzijde van de Amerikaanse samenleving komt ruimschoots aan bod in de tentoonstelling. In de video Hitman zien we een huurmoordenaar die al pratend over zijn werk door de zonnige straten van Los Angeles rijdt. De huurmoordenaar zelf is niet in beeld, we zien alleen zijn handen aan het stuur en kijken over zijn schouder mee naar de eindeloze huizenblokken. Zakelijk vertelt hij over de praktische kanten zijn werk, bijvoorbeeld over de contracten en de betaling; hij is openhartig over zijn persoonlijke dilemma’s en zijn onzekerheid over de toekomst. De auto is zijn ‘harnas’, de vertrouwde omgeving van waaruit hij veilig kan vertellen over zijn geheime leven. En zo komt de auto in het werk van d’Orazio op verschillende manieren terug als een nieuw soort veilige leefomgeving van de moderne mens. Echter, dit gevoel van veiligheid wordt door de miserabele toestand van de autowrakken en de video’s van botsende en ontploffende auto’s in de tentoonstelling direct weer ontkracht.

Federico d’Orazio, O, 1996, Inflatable Book, Multiple; coll. kunstenaar

Tweedeling

Het is opvallend hoezeer in d’Orazio’s werk een tweedeling gemaakt kan worden; enerzijds zien we de lichtvoetige en ironische werken, aan de andere kant zijn er de zwaarmoedige werken waarin d’Orazio zich direct engageert met een naargeestige kant van de samenleving. Tot de eerste categorie behoren, naast het First Inflatable Book, een serie vrolijk varende wc-eendjes en een gigantische opblaaskoe. Tot de andere helft behoren onder meer de video Hitman, de installaties met ruwe autowrakken en een serie indringende fotografische portretten van gevangenisbewoners in Vught. In de tentoonstelling is de tweedeling letterlijk gemaakt: in de grote tentoonstellingszaal van SM’s zien we links de humoristische ‘gebruiksvoorwerpen’, rechts de zwartgeblakerde autowrakken en de fotoseries. Deze tweedeling is in werkelijkheid echter niet zo strikt te maken. Zo hebben de zwarte Auto Tempels iets kwetsbaars, de gestapelde autowrakken iets lichtvoetigs en het opblaasbare boek, de varende wc-eendjes en de kolossale koe in al hun kunstmatigheid iets naargeestigs. Door de verschillende uitersten naast elkaar te tonen hadden deze nuances wellicht beter tot hun recht kunnen komen.

Federico d’Orazio, Drive In, 2007 (detail), Autowrakken, verf, 6 dvd players en monitoren, Coll. kunstenaar, foto: Dirk Kreijkamp

Sporen van eerdere sensaties

Echter, of hij nu gebruik maakt van plastic, autowrakken, video, fotoseries of acties uitvoert, d’Orazio’s engagement brengt de uitersten in zijn werk bij elkaar. De ruime media-aandacht voor zijn installaties en acties bewijst dat hij in de verschillende landen telkens weer een gevoelige snaar weet te raken. In de tentoonstelling zien we dit terug in een wand met krantenknipsels en de vertoning van reportages op een televisie. Zo maakten Twee Vandaag, AT5, maar ook de Amerikaanse zender NBC verslagen van de Full Love Inn, het tot hotelkamer ingerichte autowrak dat in 2006 op een viereneenhalve meter hoge paal voor het Amsterdamse Lloyd Hotel – nu op het plein voor SM’s – werd geïnstalleerd. Buiten het tonen van deze media-aandacht is SM’s spaarzaam in het geven van informatie over de culturele en politieke achtergronden van de werken. Wat was de achtergrond van de gigantische opblaaskoe? Hoe kwam d’Orazio ertoe om een auto tot een kubus te persen en het resultaat in een vitrine te presenteren? Zonder antwoord op deze vragen komt de sensationele kracht van d’Orazio’s engagement niet altijd even goed naar voren. Het tonen van een wrak van een geëxplodeerde auto uit Bagdad had geen uitleg behoefd. De context van dat werk is onze eigen dagelijkse realiteit van krantenfoto’s, nieuwsbeelden en politieke debatten over de oorlog in Irak. Om die reden had dit werk de andere werken van d’Orazio in een nieuw en zeer actueel licht gesteld. In alle landen waar d’Orazio werkt laat hij een spoor achter van ophef, sensatie en media-aandacht. In Den Bosch blijft dit raakvlak met de actualiteit uit, en zijn het vooral de indrukwekkende sporen van eerdere sensaties die we zien.