Mixen in het donker

Alsof het buiten nog niet donker genoeg is in dit jaargetijde, word ik bij het betreden van de expositieruimte van Galerie Het Langhuis in Zwolle omgeven door nog meer duisternis. Het hele gebouw, een oud pand met krakende houten vloeren, blijkt donker te zijn. Dit is niet voor niets; de samenwerking tussen acht kunstenaars heeft vier installaties opgeleverd waarbij niet alleen gespeeld is met de onderlinge overeenkomsten en verschillen, maar bovendien veel met projecties is gewerkt.

Het Langhuis vraagt elk jaar vier pas afgestudeerde kunstenaars een expositie te komen samenstellen en dit jaar besloten deze ex-leerlingen van kunstacademie Artez te Zwolle er een collega uit een andere discipline bij te betrekken. Het resultaat wordt gepresenteerd onder de naam Mediamix 1+1=3.

Elise van der Linden en Hanneke van der Werf, Flarden (installatie 2006, detail)

Spinnen en waterwezens

In een hoek van de eerste ruimte is tegen de witte wand met dikke zwarte, onregelmatige lijnen een stadsgezicht geschilderd door illustrator Nina Maissouradze. In het wat cartooneske landschap waarin huizen, straten en bruggen bovenop elkaar gestapeld zijn, rennen de door Anna Cosper gecreëerde spinachtige wezens van licht met een lawaai alsof ze allemaal tapschoenen dragen. De projecties wandelen trappen af, komen onder bruggen vandaan en maken van de platte tekening opeens een driedimensionale stad, met geheimzinnige hoeken en gevaarlijke steegjes. Spin is vooral een grappig en speels werk, maar de ongrijpbare snelheid en het zachte ratelen van de pootjes zijn tegelijkertijd ook net die elementen die de arachnofoob weke knieën en de allergrootste nachtmerries bezorgt.

In de volgende ruimte is Flarden, het resultaat van de samenwerking tussen Elise van der Linden en Hanneke van der Werf te zien. Elise werkt vooral met video en Hanneke maakt schilderijen en tekeningen. Samen hebben ze een soort bos gecreëerd van onregelmatig, verticaal en diagonaal geplaatste stokken, waaraan kleurrijk beschilderd papier in allerlei vormen is vastgemaakt. Vormloze stukken worden hierbij afgewisseld met papier waarin kantachtige motieven zijn geknipt. Het geheel wordt beschenen door een geheimzinnig licht in verschillende kleuren. Af en toe valt een heel scherpe en angstaanjagende schaduw op de muur, een vorm die al snel weer verdwijnt om plaats te maken voor lieflijke lichtpunten die in allerlei richtingen en in allerlei snelheden langsschieten, alsof een zon door het water op de bodem van een ondiepe zee schijnt. De associatie met water wordt aangemoedigd door het geluid van golven die het bezoek aan deze geheimzinnige, maar erg prettige wereld begeleidt.

Leegte

De sprookjesachtige wereld van beneden met moeite achterlatend, kom ik boven bij een installatie die bestaat uit een torentje van drie diaprojectoren, met daaromheen vier rechthoekige borden, die er op ooghoogte omheen zijn gehangen. Hier is een combinatie gemaakt van het fotowerk van Jelle Veenstra en de tekeningen van Leonie Meijer. Het werk heet Leegte.

Op drie van de vier borden zijn zwart-witfoto’s geplakt of geprojecteerd, waarop twee verschillende bouwketen en een container te zien zijn. Ze staan op een vlak stukje grond en de heuvels op de achtergrond doen vermoeden dat het om een vuilstortplaats gaat. Het ziet er in ieder geval saai en onaantrekkelijk uit. Op het overgebleven bord wordt een diaserie van zwarte lijntekeningen van Leonie Meijer geprojecteerd; een vrouw loopt naar een toilet en maakt het schoon met behulp van een borstel en een emmer. De stappen die worden gezet zijn klein en vergeleken met het overdadige geklik van de diaprojectoren gebeurt er heel weinig. Dezelfde tekeningenreeks wordt op een ander bord over een foto geprojecteerd.

Veenstra wilde met zijn foto’s de ruimtelijke leegte vastleggen en Meijer met haar tekeningen de menselijke leegte. Leegte voel ik ook wel degelijk, alleen weet ik niet of dit dezelfde leegte is als die zij voor ogen hadden. Misschien zit het probleem in het feit dat ruimtelijke leegte zo weinig te maken heeft met menselijke leegte, het lijken juist bijna tegenpolen te zijn, alleen komt dit niet in dit werk naar voren, het blijft te oppervlakkig. De tekeningen van Leonie Meijer zijn op zichzelf heel sterk, zowel de wat vuile lijnvoering, als de werkzaamheden die ze de vrouw met haar wat ondefinieerbare figuur laat uitvoeren (waarbij je geen blik op haar gezicht wordt gegund), maakt de schoonmaakster zowel afstotelijk als ontroerend eenzaam.

Keuzes

Het inleidende tekstje bij het laatste werk, dat de mysterieuze titel Ivm Plankton draagt en achter een gordijn verscholen gaat, vertelt de bezoeker dat deze twaalf minuten durende installatie eigenlijk acht keer bekeken zou moeten worden. Na een tijdje wordt duidelijk waarom. De installatie, het resultaat van een samenwerking tussen video-kunstenaar Colinda Bongers en schrijver Ruud van Loon, bestaat uit een levensgrote wandprojectie van kiezelstenen. In witte, handgeschreven letters ontstaat een regel tekst die links weer uit beeld verdwijnt. Deze tekst splitst zich op een bepaald moment zodat het verhaal twee kanten uitgaat. Dit gebeurt nog drie keer, zodat na twaalf minuten acht regels en dus acht verhaallijnen door het beeld lopen. De teksten gaan eigenlijk nergens over, het uitgangspunt is een verblijf op Texel aan de hand waarvan bijvoorbeeld de schapen, het brood, de bakker en het mes worden besproken. De onderwerpen die net iets te traag voorbij schuiven zijn eigenlijk niet interessant genoeg om op te schrijven en bij de lezer ontstaat al snel enige irritatie, omdat niet alle verhaallijnen gevolgd kunnen worden. Op de achtergrond valt er ondertussen af en toe een kiezel bij. Het beeld is gekanteld, waardoor de kiezel van links naar rechts valt. Het geluid is net als het beeld vertraagd, waardoor de vallende kiezel telkens voor een angstaanjagend zware klap zorgt. Dit verzwaart eigenlijk ook de nietszeggendheid van de tekst en maakt het zelfs wat pijnlijk.

Een + een

Eenmaal weer buiten op de stoep van Het Langhuis, blijkt het niet alleen nog treuriger grijs te zijn, maar ook nog eens heel hard te regenen en het verlangen naar de droge onderwaterwereld van Elise van der Linden en Hanneke van der Werf groeit. De vier werken in Het Langhuis zijn interessante en soms heel mooie experimenten, maar hoewel een en een niet altijd twee is, het is ook zeker niet zomaar drie.