Kunst / Expo binnenland

De verbeelding van het onvoorstelbare

recensie: diverse kunstenaars - In Search of the Unknown

.

De toekomst en het onbekende, daar weten sciencefictionschrijvers en -filmmakers wel raad mee. Voordat reizen naar de maan of cybernetica realiteit werden, werd er door hen reeds over gefantaseerd. De kunstenaars op de tentoonstelling sluiten aan bij de wetenschapsfictie die daar uit voortkwam. Daarbij staat voor hen niet zozeer de creatie van beelden voorop maar meer de bewustwording van de verbeelding.


Persijn Broersen & Margit Lukács, Manifest Destiny, 2009, HD, 17 min. De film is mede mogelijk gemaakt door het Nederlands Filmfonds en de Rijksakademie.
Persijn Broersen & Margit Lukács, Manifest Destiny, 2009

De film Manifest Destiny (2009) van Persijn Broersen en Margit Lukács vertelt het verhaal van een imaginaire reis die een wetenschapper maakt naar een door hemzelf ontdekte planeet. Chileens onderzoek naar planeten in andere melkwegstelsels waarop mogelijk leven kan zijn inspireerde hen. Ze ontdekten dat deze planeten alleen kunnen worden waargenomen in de vorm van data, getallen en formules, in plaats van in beelden. In de wetenschapsfictie bestaan er desondanks talloze afbeeldingen van dergelijke exoplaneten. Dit gegeven wordt door Broersen en Lukács vergeleken met de negentiende-eeuwse Amerikaanse ideologie van de Manifest Destiny, die een verlangen behelst naar verbreding van het eigen territorium. Een verlangen dat verbeeld werd in de romantische landschapsschilderkunst uit die tijd. In de film worden schilderijen van andere planeten gecombineerd met beelden die de kunstenaars hebben opgenomen in een woestijn waar marsvoertuigen zijn getest. Anderzijds worden de observatoria en het interieur van de woning van de wetenschapper in beeld gebracht. De voice-over openbaart zijn gedachten, zijn verlangen om de grenzen van zijn eigen voorstellingsvermogen te overschrijden.

Sciencefiction


Graham Ellard & Stephen Johnstone, Proposal, for an unmade film (set in the future), 2007, 21 min.
Graham Ellard & Stephen Johnstone, Proposal, for an unmade film (set in the future), 2007

Ook door de andere kunstenaars wordt de verbeelding bevraagd. Het duo Semiconductor (Ruth Jarman & Joe Gerhardt) speelt met de metaforen die wetenschappers gebruiken om magnetisme te beschrijven. Mark Aerial Waller richt zich op het gegeven dat het licht er duizenden jaren over doet om de aarde te bereiken en ons daarmee in feite een blik op het verleden geeft. Verschillende werken gaan daarbij net als dat van Lislegaard een relatie aan met sciencefictionfilms. In Proposal for an unmade film (set in the future) uit 2007 staan de gebouwen van César Manrique op het vulkanische eiland Lanzarote centraal. De futuristische architectuur en het vreemde landschap vormden al eens het decor voor een sciencefictionfilm. In Proposal for an unmade film (set in the future) doet de setting door het gebruik van een 16mm camera door Graham Ellard en Stephen Johnstone eerder historisch aan. Heman Chong maakt gebruik van Wim Wenders’ Until the End of the World (1991). Heck beschouwt de films zoals die door de kunstenaars worden toegepast als artistieke instrumenten. Meer dan dat lijken ze echter onderwerp van onderzoek waarbij de nadruk wordt gelegd op het imaginaire karakter van de verbeelding van de toekomst en het buitenaardse. In Wenders film raken de hoofdrolspelers verslaafd aan de beelden die ze via een machine uit hun eigen dromen kunnen destilleren. De enige manier om er vanaf te komen is de beelden te stoppen en hen weer in contact te brengen met de realiteit en hun eigen verbeeldingskracht. Naar dit gegeven verwijst Chong door de film steeds bij binnenkomst van de eerste bezoeker te pauzeren.


Semiconductor (Ruth Jarman & Joe Gerhardt), Magnetic Movie, 2007, 4.56 min. Collection NIMk
Semiconductor (Ruth Jarman & Joe Gerhardt), Magnetic Movie, 2007

Een van de ruimten in het NIMk is meer dan al gebruikelijk bij videokunst verduisterd. Buiten een heel klein beetje licht van een beeldscherm achterin de ruimte is het er aardedonker. Wederom klinken verschillende vreemdsoortige geluiden. Kunstenaarscollectief r a d i o q u a l i a maakt voor het project Radio Astronomy gebruik van opnames van verschillende radiotelescopen verspreid over de hele wereld. De tekst op het beeldscherm onthult de oorsprong van de geluiden: ‘plasma waves in space’, ‘pulsar B0329’, ‘jupiter interacting with io’, verder is de bezoeker overgelaten aan zijn of haar eigen voorstellingsvermogen. Hebben we houvast door de beelden die we kennen uit de wetenschapsfictie, of worden we met betrekking tot het onbekende en onvoorstelbare teruggeworpen op onze eigen verbeelding?