Niet kiezen is ook een keuze

‘Pastoe’ is nog steeds de naam van het charmante gebouw dat valt in de categorie industrieel erfgoed, beloopbaar vanaf het Ledig Erf in Utrecht. Doorleefde baksteen, onafgewerkte oppervlaktes, niet weggewerkte leidingen vormen een nostalgische vitrine voor strak design: een beproefde combinatie. Binnen vinden we halverwege de showroom van het Dutch Design Center de in serie geschakelde tentoonstellingen Choice en (een deel van) Now and Again – waar je ook maar één toegangsbewijs voor nodig hebt. Choice blijkt te fungeren als onvermijdelijk portaal voor Now and Again, wat de naam van de tentoonstelling een wat ironische lading geeft.

Deze of Die? Dat is de vraag die je moet beantwoorden bij het binnengaan van de tentoonstelling. Twee poorten bieden toegang tot de tentoonstelling, maar hoe moet je kiezen? Wat zijn de verschillen? Zijn er twee tentoonstellingen? De poorten geven geen uitsluitsel, ze hebben beide even veel – als nietszeggende namen: ‘Deze’ en ‘Die’. Eenmaal binnen blijkt de keuze niet van levensbelang, we kiezen voor ‘Die’, en lopen de tentoonstelling rechtsom.

De tentoonstelling als illustratie van de bezoeker

Choice gaat ons geen antwoorden geven, maar wel veel vragen stellen en een spiegel voorhouden. De thematiek had zomaar kunnen leiden tot psychologische en sociologische verhandelingen over de consumerende mens – je ziet de schijfdiagrammen over welvaart en foto’s van verwoestende industrie al helemaal voor je.

In plaats daarvan worden we op abstracte zwart-witte panelen aangesproken door diverse beroemdheden die zich hebben uitgelaten over keuze, twijfel en consumeren. Op de grove, underlayment panelen, die naadloos aansluiten aan de sfeer van het gebouw, hangen deze citaten en vinden we afbeeldingen van zaken die door ons gekozen/geconsumeerd kunnen worden. Geen toelichting, geen belerende woorden, alleen hier en daar tussen de overdaad aan producten met stift geschreven argumenten als ‘zacht’, ‘goedkoop’ of ‘handig’. De argumenten zijn genummerd en suggereren honderden argumenten waarvan een willekeurige selectie is getoond.

Verderop in de tentoonstelling zijn de objecten van de panelen gesprongen en zijn diorama’s van producten gemaakt. Pringles, een bakfiets, een nephaardvuur. De combinatie van objecten, afbeeldingen, argumenten en citaten nodigt de bezoeker uit om na te denken over zijn eigen motivaties bij het maken van alledaagse keuzes die de markt sturen en daarmee de vorm van producten voor de toekomst bepalen. Maar de willekeur van de objecten roept bij ons ook een wedervraag op aan de samensteller: waarom deze, en niet die? Waarom de bakfiets en niet de Hummer? Wordt er door de maker stelling genomen door de keuze van de producten? Het is grappig om te merken hoe we gewend zijn aan tentoonstellingen met objecten waarvan de betekenis buiten kijf staat, het is even wennen aan dit ‘warenhuisaanbod’: we blijven hardnekkig zoeken naar patronen en betekenissen die er uiteindelijk niet zijn.

Defined areas of doubt and uncertainty

Na de gelikte designmeubelen in de Dutch Design Center-toonzaal is de ruwe en frisse vormgeving van Choice opwekkend. Twee flyers bieden wat meer houvast bij de nogal fragmentarische presentatie. De ene verklaart de vormgeving van de tentoonstelling, de ander is een manifest over consumentenkeuzes, en hierin wordt – in tegenstelling tot in de tentoonstelling – wel duidelijk stelling genomen. De consument bepaalt door zijn keuzes van vandaag de producten van morgen. Het aanbod wordt gevormd als antwoord op deze, vaak onbewuste vraag.

Stefano Marzano pleit voor een meer weloverwogen keuze, grotere duurzaamheid van producten, meer maatschappelijke betrokkenheid, juist ook in de kleine keuzes die we maken. Grote onderwerpen om over na te denken bij kleine dagelijkse keuzes tussen, zeg, Pringles en Doritos. Er rust een zware taak op de haastige consument die iedere aanschaf en handeling bewust zou moeten afwegen zonder voldoende informatie om dergelijke afwegingen te maken. Het citaat van Douglas Adams op de tentoonstelling verwoordt prachtig het dilemma van de consument: “We demand ridgidly defined areas of doubt and uncertainty”.

Choice is een kleine, fiere tentoonstelling. Uitdagend, verfrissend en gelukkig niet te geraffineerd. Halverwege heeft de bezoeker de mogelijkheid een uitstapje te maken naar de tweede, grotere tentoonstelling Now and Again – het mag, maar het hoeft niet.