Confronterende kunst van Berni Searle

Bijna ondergesneeuwd in het grote geweld van een andere tentoonstelling over het modeduo Spijkers en Spijkers, weet Berni Searle toch op te vallen. Ze vult de tentoonstellingsruimten met een aantal indringende fotoseries en video-installaties, waarbij vooral dat laatste de aandacht trekt. Een tentoonstelling die tegelijkertijd betovert en confronteert met maatschappelijke tegenstellingen die Searle in haar werk ter discussie stelt.

Wat bepaalt identiteit?

Snow White

De bezoeker wordt eerst langs een aantal fotoseries geleid, waarvan Colour Me (1998) de meeste indruk maakt. In dit werk is Searle zelf te zien, bedekt met verschillende kleurige kruiden zoals nootmuskaat en kerrie. Het zijn de kruidensoorten die de VOC mee naar Europa nam, in een tijd waarin de Westerse landen hun kolonieën overheersten. Het is typerend voor haar werk: Searle thematiseert het verleden van haar land van herkomst. Een verleden waarin onderdrukking door Westerse heerschappij plaatsvond. Is dat bepalend voor iemands identiteit? Of zijn het factoren als geslacht, huidskleur, geloof en sociale klasse die uitmaken wie je bent? Juist voor een Afrikaanse vrouw als Searle zijn deze vragen relevant: ze kan haar afkomst niet verbergen. In haar zoektocht naar identiteit wil Searle de stereotype beeldvorming van de verschillende bevolkingsgroepen in Zuid-Afrika ter discussie stellen en doorbreken.

In een ander werk, het video-tweeluik Snow White (2001), bedekt Searle haar lichaam met meel. Op twee tegenover elkaar liggende muren wordt haar performance geprojecteerd: één beeld van bovenaf genomen, de ander van voren. Ze zit geknield, naakt op de grond en wordt met meel overgoten. Als het meel op de grond ligt, begint ze het te kneden. Dit ritueel herhaalt zich telkens weer. De enige kleuren die in dit werk een rol spelen zijn zwart en wit. Hiermee benadrukt ze het rassenverschil nog eens extra.

Poëtische sacraliteit

Interlaced

Uitsmijter van de tentoonstelling is het gelijknamige drieluik, de video-installatie Interlaced (2011). Voor dit werk filmde Searle een week lang in de Gotische zaal van het stadhuis van Brugge. Van top tot teen bedekt in goud- en zwartkleurige kleding, ontvouwt zich een sacraal en poëtisch beeld. Ze staat stil in de rijk gedecoreerde ruimte en beweegt enkel haar handen. De kunstenares lijkt zich over haar bewegende handen te verwonderen. De gouden stof wijst op de pracht en praal van geestelijken en vorsten uit het verleden. Uit een tijd van kolonialisme en machtsuitoefening, vervlochten met handel en rijkdom.

De eenvoud van het werk is tegelijkertijd de kracht van deze tentoonstelling. De voortdurende herhaling van handelingen in haar video’s werken hypnotiserend. Het wordt geen moment saai. Hoewel de video-installaties wel wat tijd van de bezoeker vragen, zijn ze de moeite meer dan waard.