All in the family?
Drie broers waren het, met als overeenkomst dat ze allemaal een snor en, naar hun vader, Leonardus als tweede naam hadden. En alle drie waren beeldend kunstenaar. Maar er zijn ook spannende verschillen.
De samenstellers van de overzichtstentoonstelling in het Joods Historisch Museum in Amsterdam moeten een berg werk hebben verzet om het werk van Salomon, Maurits en Elchanon Verveer, dat veelal in privécollecties is ondergebracht, bij elkaar te brengen. Slechts enkele stukken komen uit een museumcollectie. En dan gaat het voornamelijk om schilderijen en een houtskooltekening van Salomon, de oudste van de drie Haagse broers.
Salomon Verveer, Haags stadsgezicht met de Groenmarkt, 1860. Particuliere collectie
Alvorens de drie onderdelen van de tentoonstelling die aan de respectievelijke broers zijn gewijd te betreden, komt de bezoeker binnen in een ruimte die geënt lijkt op de toenmalige Pulchri Studio in Den Haag. Niet voor niets, want Salomon was in 1847 medeoprichter van deze kunstenaarssociëteit. Dit gedeelte is gewijd aan de emancipatie van het jodendom in de negentiende eeuw in het algemeen, en in het bijzonder aan de culturele, sociale en religieuze achtergrond van de familie Verveer Cohen, zoals ze op het laatste onderschrift bij het ‘departement’ over Salomon wordt genoemd.
Hieruit blijkt dat de familie behoorde tot de zogenaamde kohaniem, afstammelingen van Aäron. Dat is een opmerking die nieuwsgierig maakt naar een mogelijk verband met het feit dat geen van de broers (en zussen) Verveer getrouwd zijn geweest.
Salomon Verveer (1813-1876)
Maurits Verveer, Portret van Koningin Emma en prinses Wilhelmina, 1880. Koninklijke verzamelingen, Den Haag
Salomon, de oudste van de drie broers, maakt de titel ‘Haagse meesters van de romantiek’ helemaal waar. Zijn Havengezicht op Rotterdam (1855) heeft bijvoorbeeld in datzelfde jaar niet voor niets op de Wereldtentoonstelling in Parijs gehangen. Zoals bij veel romantische meesters liepen bij hem werkelijkheid en fantasie door elkaar. In die trant schilderde hij stadsgezichten en landschappen. En na 1851 ook geromantiseerde jodenbuurten, waar de realiteit heel wat minder rooskleurig was dan wordt voorgesteld.
Maurits Verveer (1817-1903)
De middelste broer, Maurits (Mozes) begon als schilder en was zeker geen meester, zodat hij snel overstapte naar de in zijn tijd opkomende fotografie. Vanaf 1863 was hij hoffotograaf. Op de expositie hangen portretten die hij ‘schoot’ van leden van het koninklijk huis, maar ook van bekende tijdgenoten als Joh. Bosboom, diens vrouw Truitje Bosboom-Toussaint (die niet zo blij was met dit portret …) en Pulchri-schilder Jozef Israëls.
Elchanon Verveer (1826-1900)
Elchanon Verveer, De terugkeer van de vissersvloot. Vreugde en radeloosheid, ca. 1865-1866. Galerie Nieuw Schoten, Haarlem
Het werk van de jongste van de drie doet het minst recht aan de titel van de expositie. Met name in zijn latere werk heeft de fantasie, die de romantische schilderijen van zijn oudste broer kenmerkt, plaats gemaakt voor een weergave van het harde, onzekere leven van de Scheveningse vissers. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het doek De terugkeer van de vissersvloot (ca. 1865-1866), dat vooruit lijkt te lopen op de inhoud van Heijermans’ toneelstuk Op hoop van zegen (1901). Elchanon werd vooral bekend door zijn illustraties voor periodieken en boeken en zijn rake karikaturen onder meer collega-schilder Jozef Israëls, die ook door broer Maurits werd vereeuwigd.
Bij de tentoonstelling is een fraai uitgevoerde monografie verschenen (uitgave Walburg Pers).
Rond de expositie worden evenementen georganiseerd, zoals lezingen (27 september, 11 oktober, 1 november) en rondleidingen (25 oktober).
